Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Viðburðasögur/Hólamannahögg

Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri (1862)
Hólamannahögg

Vestfirðingar og Sunnlendingar hafa jafnan álitið Norðlendinga dugandismenn og skjóta til úrræða, en þó jafnframt gortara og oflátunga hvað sem þeir hafa til þessa.^[1] Til þessa lýtur saga sú sem hér kemur, hvort sem hún er sönn eða mynduð.

Tólf menn frá Hólum ætluðu einu sinni suður á land til sjóróðra, en fengu moldöskubyl á Tvídægru svo þeir urðu þar allir úti nema einn. Hann komst hálfdauður af þreytu og helkalinn til næsta bæjar. Bóndinn á bænum, sem Hólamenn höfðu árinu áður hætt og misboðið erfði það við manninn, og í staðinn fyrir að veita honum, svo illa á sig komnum sem hann var, góðan beina, sagði hann með miskunnarlausri hæðni: „Nú eru Hólamanna klakksekkir farnir að léttast.“ Þá svaraði hinn þó hann væri kominn í opinn dauðann: „En fyrir það léttast ekki Hólamannahögg,“ og rak bónda um leið aleflis kjaftshögg. En svo var maðurinn kalinn að handleggurinn féll af honum við höggið og hann datt sjálfur dauður niður í sömu sporum.

1. Þetta kemur og heim við það sem segir í gamalli dómabók að það sé gamalla manna mál að svo sé háttað fólki í fjórðungunum á Íslandi að fyrir vestan séu vísindamenn, fyrir norðan hofmenn, fyrir austan búmenn og fyrir sunnan mangarar og kaupmenn.