Ýmisríma

Ýmisríma - Eptir séra Eirík Hallsson (1614-1698)

1. Viljið þér heyra víf um stund

vísna litla kæti

göngum þá í gleðinnar lund

og gjörum oss nokkur læti.

2. Sit eg nú við sögunnar lestur,

sem hún Edda hreytir,

virðist mér sá vaxtar mestur

vera, sem Ýmir heitir.

3. Mig því kveðja menja bríkur

með so fögrum orðum:

"Segðu oss nokkuð, séra Eiríkur,

satt af Ýmir forðum."

4. Þetta greidda eg þagnar bann

þeirra heyrnar ljórum:

Ýmir er fæddur á minn sann

af elementum fjórum.

5. Ærinn þroski á hann dróst,

ætla eg lítt sér feimi,

saug hann þeirrar baulu brjóst,

sem bezt hefur verið í heimi.

6. Hvítavín um hvoftabarð,

hann ei drakk við fingur,

Ýmir jötunn af því varð

enginn mannpeðringur.

7. Auðumbla því ýta satt

alda fróðir meina,

hafi bæði hart og hratt,

hrjúfa sleikti steina.

8. Dægrið fyrsta úr dverga ranns

drjúgum kolli hreykti

hári, þar næst höfði manns,

hún so ákaft sleikti.

9. Á morgni þriðja maðurinn allur

mátti úr steini ganga

Bur var nefndur snotur og snjallur

af sniðugum ættartanga.

10. Bur gat son, er Börvi hét,

barnið þetta hann gifti,

með Beslu lagði í brúðar flet,

blíð voru þeirra skipti.

11. Sérlega ólu syni þrjá,

sögðu hjónin stóru,

Óðinn, Víla og Ve skal tjá,

þeir vaxa og ergjast fóru.

12. Ýmir drápu börnin Burs,

blæddi honum eftir vonum,

af því safnan sjóar úrs,

segist dreyri úr honum.

13. Hárið skógur, holdið jörð,

hausa grjót og jaxlar,

bein og hnútur björgin hörð,

bæði mjaðma og axla.

14. Segi eg minnst í söguna skarð

svinnum hringa niftum,

ærið drjúgur Ýmir varð

í þeim hluta skiptum.

15. Hver sem allan Ýmir skal

út í kvæðum mála,

góma þyrfti fróðan fal

og fylli Sónar skála.

16. En mig stanzar einka mest

eitt á marga vega,

hversu þeir hafa hausinn fest

hátt og dáfallega.

17. Eddu vil eg í orða stað

af því nokkuð glósa,

vorri trú og vitið þér það,

vér skulum betur hrósa.

18. Elementa býsna barns

Börva synir afhýddu

bláfarðaða bólið hjarns

björtum gneistum prýddu.

19. Ýmirs víða skjanna skel,

skrýdd með glansa öllum,

hátt var sett og hafin so vel,

himin þann vér köllum.

20. Úr Ýmirs heila sköpuð ský,

skruggu reipið stríða,

en of gott þótti að ausa því

inn í loftið fríða.

21. Börva synir heilir og hraustir

hittu dverga fjóra,

hverjir að bera háir og traustir

himins byrði stóra.

22. Austri og Vestri oss er kenndur,

einninn Suðri og Norðri,

heyrða eg sagt að hver einn stendur

heims á yzta sporði.

23. Á höndum upp og fótum fastir

fá sig lítt að hræra,

í munni og anda máttugastir,

móð í brjósti stæra.

24. Í Ýmis holdi óskaplyndir

illan skapnað tóku,

yzt á lofti geyma grindir,

gusta megnið jóku.

25. Ekki er kyn þó ýfist hlé

þá opna sjónar gáttir,

vinda port hefur sinn hver sjö,

so eru margar áttir.

26. Austra kallar Edda þann,

ætlar Börnum hefna,

kafloðinn og kreppleitan,

kváðu þangað stefna.

27. [Illa lítur?] fjötrið fast

fólsku blæs að vanda,

vona eg hann muni viðspornast

og vill þar ekki standa.

28. Þegar hann grenjar gusta móð,

grimmur í storma leiki,

upp þá vellur Ýmirs blóð,

öll er fold á reiki.

29. Vænn og þegar var þar settur

Vestri honum á móti,

oft hans verður ærið þéttur

andardrátturinn fljóti.

30. Er þá Suðri andaheitur

undir stjörnuhúsi,

mjög sællífur og mikilleitur,

mesti kampabrúsi.

31. Honum í móti Norðri naumur

nálega öngvu eirir,

rammur og kaldur refils raumur

ramma vinda keyrir.

32. Þessa fjóra meina eg mestum

miðla andardrætti,

Neptunus með nösum flestum

nógum gusti í bætti.

33. Því sagt var mér um Hræsvelgs ham,

hvoftana kunni þeyta,

Neptunum þann gusta gram

get eg að láti heita.

34. Enn mun fleira á eftir sagt,

ekki er búið að rausa,

þiggja dvergar mikla makt,

en miður fá sig lausa.

35. Ýmirs skapi illu fylldir,

oftar móði blása,

ber þó til að blíðir og mildir

bláhlæjendur mása.

36. Loftplánetur ljósar sjö

lina þeim móði og herða,

so sem í göngu samlyndi

sáttar um fleira verða.

37. Máni hinn ljósi með honum vekur

margar grindur Norðra,

í köldu þálfi kampa skekur,

klýfur góma sporða.

38. Þaðan gisar ryk og reyk,

rótar Ýmirs heila,

fleygiskýin verða veik,

villa sundur og geila.

39. Þar af stendur hagl og hríð,

hart kann Norðri blása,

svellur marinn, foldin fríð

festir vatna lása.

40. Ef ei skeði afturhald

andardrætti Norðra,

enginn hefði vörn né vald

við honum sér að forða.

41. En til varnar er svörull settur

Suðri honum á mmóti,

furðu snar, í lofti léttur,

á landi og marar róti.

42. Með honum deilir hagl og hríð,

heldur Möndulfara,

er því Suðra andinn hýr,

alheims þægur skara.

43. Það sem Norðri Mána með

mestum hörkum reitir,

mýkir Suðra góða geð

og gleði vökva dreitir.

44. Espist þegar hann Austri blæs

argur í blístraverki,

með honum stendur mjög uppæs

Mars eður Týr hinn sterki.

45. Miðlar þessu með honum Þór,

máttar blossa ströngum,

vasa úr Austra veðra kór

vindeldingar löngum.

46. Eldspýtingar, og er þess von

af þeim gneistum velgi,

dregur þar Ýmirs drúldinn son

dimma veðurbelgi.

47. Skruggur, blys og skýjaleiftur

skrykkjast honum úr munni,

Vulkanus í varma steyptur

vélin maka kunni.

48. Miðlar Austri mjög fyrir það

mörgum slettitárum,

hagleldingum um stjörnu stað,

styrjar lönd fyrir bárum.

49. Merkúríus eður Heimdall hægur

honum í þessu sinnir,

ærið ríkur og furðu frægur

flæðar dýrum brynnir.

50. Eykur þessi Austra strítt

offurs ljósum hranna,

eftir blístra örvar títt

allan heim að kanna.

51. Honum í móti Vestri víkur

veðurbelgja sköllum,

vindsnari áður er varla slíkur,

vægstur af hinum öllum.

52. Því hún Venus væn og mjúk

við hann skiptir Freyja,

andramman þó hvæsi um hnúk,

hana má væna segja.

53. Flest oft er hann fagur og ljós

fögrum búinn skinnum,

varla sérðu rauða rós

rétt á Vestra kinnum.

54. Dvergar hafa það samið og sett,

þá sunna er ljós í merki,

að skemma ekki loftið létt

með ljótu stormaverki.

55. Leika þá með sopp so sagt

sér á mjúkum skinnum,

leyfa að rigni um landa fax

lög af Ýmirs kinnum.

56. Eftir því sem stendur stríð

stórljósanna á milli,

láta þessir logn og hríð

leika í ofsa og stilli.

57. Þegar í Ýmirs heila höll

höfðingjarnir snakka,

heiftar gusa Hræsvelgs öll

hleypur í Burnirs krakka.

58. Blæs þá hver sem megnar mest

mótspýtandi öðrum,

hast þó Ýmirs heilinn verst

hrekst fyrir þæsiblöðrum.

59. Þegar so með grimmdar grein

gusurnar saman vella,

vindar kynda mikið mein,

menn og fénað hrella.

60. Glamma rótar grefur land,

grenjar lögur á skerjum,

rætir ljótar greina grand,

gliðnar kjölur á ferjum.

61. Skógar rjúka skriðu fold,

skjálfa hauðurs rengur,

álfur strjúka, en Ýmirs hold

allt á þræði gengur.

62. Veit ei betur ófróð öld

í því skrykkja bramli,

en frá hafi sparkað fjöturin köld

Fenrisúlfurinn gamli.

63. Eður rökkva ragna húm

rekist loks úr garði,

og Miðgarðs snákur skaða skúm

skyrpi landa barði.

64. Ellegar Bifröst bresti í sundur,

brotni hlýrnis festi,

hrjáist við og heyri undur

Heimdalls lýðurinn mesti.

65. .......... hugsa voga,

harka stendur tími,

saman slengi Surtarloga.

Sagt er nóg af Ými.

66. Þetta veldur þústnar hart,

þorna niftir góðar,

eruð þið ekki orðnar snart

á Ýmirs sögunni fróðar?

Heimild

Finnur Sigmundsson bjó til prentunar. Rit Rímnafélagsins IX : Stakar rímur frá 16., 17., 18. og 19. öld. Reykjavík: Rímnafélagið. 1960.

Þessi síða hefur ekki verið prófarkalesin.