Þúsund og ein nótt/Sagan af hinni drepnu konu og manni hennar

112. nótt

„Drottinn rétttrúaðra manna! Hinn drepni kvenmaður var kona mín og dóttir þessa gamalmennis, sem er föðurbróðir minn. Hún var ekki eldri en tólf ára, þegar ég gekk að eiga hana, og eru ellefu ár síðan. Átti ég með henni þrjú börn, og eru þau enn á lífi.

Þann vitnisburð á hún skilið, að hún aldrei í orði né verki gerði neitt það, er mér líkaði miður. Hún var vel greind, hegðaði sér vel og hafði ekki hugann á öðru en að gera mér allt að skapi. Ég elskaði hana eins af hjarta, og reyndi að gera henni allt að óskum.

Fyrir tveimur mánuðum varð hún sjúk, og veitti ég henni alla önn og aðhjúkrun, og sparði ekkert til að flýta heilsubata hennar. Eftir mánaðar tíma fór henni að batna, og vildi hún fara til lauga. En áður en hún fór út, sagði hún við mig:

„Elsku bezti frændi minn, - því svo var hún vön að kalla mig - mig dauðlangar í epli, og þætti mér vænt, ef þú útvegaðir mér fáein. Þessi ílöngun hefur sótt á mig lengi, en nú stríðir hún svo ákaft á mig, að ég er hrædd um, að ég fái eitthvert vont kast, ef þú lætur ekki eftir mér.“

Svaraði ég henni þá, að ég vildi feginn verða við ósk hennar, svo framarlega sem ég gæti, og fór ég nú um öll torg og í allar sölubúðir, til að reyna að fá epli. En þau voru með öllu ófáanleg, þó ég byði eina sekkínu fyrir eitt; varð mér gramt í geði, að ég skyldi hafa haft svo mikið fyrir til ónýtis, og kom ég heim við svo búið. Þegar nú kona mín kom úr baði og fékk engin epli, sótti á hana svo mikil ógleði, að hún sofnaði ekki nokkurn dúr alla nóttina.

Fór ég því á fætur í býtið og falaði epli í öllum aldingörðum, og varð mér ekki meira ágengt en daginn áður. Gamall garðyrkjumaður sagðist mega segja mér fyrir víst, að epli mundu hvergi vera til um þenna tíma, nema í aldingarði yðar hátignar í Balsora.

Ég unni konu minni hugástum, og vildi ekki þurfa að ásaka sjálfan mig um, að ég hefði látið neins ófreistað, sem í mínu valdi stóð, til að fullnægja ósk hennar. Bjó ég mig því til ferðar, og lét hana vita, hvað mér væri í hug; fór ég síðan af stað til Balsora og flýtti mér svo, að ég kom aftur með þrjú epli innan hálfs mánaðar, og hafði hvert þeirra kostað eina sekkínu. Fleiri voru ekki til í garðinum, og vildi garðyrkjumaðurinn ekki láta þau ódýrari.

Þegar ég var kominn heim, fékk ég konu minni eplin, en nú hafði hún enga lyst á þeim, og þáði hún þau, en lagði þau til hliðar. Veikindi hennar héldust samt enn þá, og vissi ég ekki, hvernig ég ætti að hjálpa henni.

Nokkrum dögum seinna sat ég í sölubúð minni á torginu, þar sem alls konar ódýr varningur er hafður á boðstólum, kom þá svertingi stór og ófrýnilegur ásýndum og hélt á epli í hendinni. Þekkti ég eplið undir eins og sá, að það var eitt af þeim, sem ég hafði sótt til Balsora; beiddi ég þá þrælinn að koma, og mælti:

„Segðu mér, þræll! Hvar hefurðu fengið eplið?“

Hló hann þá við og svaraði: „Vinkona mín gaf mér það. Ég var hjá henni í dag og var hún ófrísk, vesalingur. Lágu þrjú epli hjá henni, og spurði ég hana, hvar hún hefði fengið þau, sagði hún mér þá, að góðmennið og heimóttin, hann maður sinn, hefði farið hálfsmánaðarferð, bara til að sækja þau. Síðan borðuðum við saman, og tók ég eplið með mér að skilnaði.“

Þegar ég heyrði þetta, varð ég hamslaus, spratt upp og lokaði sölubúð minni, og flýtti mér heim til konu minnar. Skyggndist ég fyrst eftir eplunum, og þegar ég ekki sá nema tvö, spurði ég eftir hinu þriðja.

Kona mín leit um öxl sér eftir eplunum, og er hún sá ekki nema tvö, svaraði hún mér þannig, að auðheyrt var, að henni þótti þetta á engu standa. „Elsku bezti frændi! Ég veit ekki, hvað er orðið af því.“

Af svari þessu réði ég undir eins að þrællinn mundi hafa sagt satt. Kom þá yfir mig slíkt afbrýðis æði, að ég þreif hníf úr belti mínu, og rak í hjarta hennar. Síðan skar ég af henni höfuðið, sundraði líkinu í fjóra hluta, og lét allt ofan í körf eina, og saumaði lokið yfir með rauðu ullarbandi. En körfina læsti ég niður í kistu og fleygði henni í Tígrisfljótið á náttarþeli.

Bæði yngstu börn mín voru háttuð og sofnuð, en þriðja barnið var úti. Þegar ég kom heim, stóð það hágrátandi í dyrunum; spurði ég þá, hvað að því gengi, en það svaraði mér:

„Faðir minn góður, ég tók á laun við hana móður mína, eitt af þremur eplunum, sem þú komst með í morgun. Ég hélt á því lengi, en svo fórum við bræðurnir að leika okkur að því á strætinu; þá kom að okkur svartur þræll, og hrifsaði það af mér og hljóp í burt. Ég hljóp á eftir honum og beiddi hann að fá mér eplið aftur, og sagði, að hún móðir mín ætti það, og hún lægi veik, og að þú hefðir farið að sækja henni þrjú epli og verið hálfan mánuð í burt; en hann vildi ekki skila mér því aftur.

Ég hljóp hljóðandi á eftir honum, en þá sneri hann sér við og sló mig, og eftir það hljóp hann sem fætur toguðu inn í hliðarstræti, og sá ég hann ekki úr því. En síðan hef ég ráfað um alla borgina, til þess að sitja um, þegar þú kæmir heim, og biðja þig, að segja henni móður minni ekki frá því, svo henni versni ekki.“

Þetta sagði barnið og grét nú hálfu ákafar en áður.

Þessi saga fékk mér óumræðilegrar hryggðar. Ég sá hversu ódáðaverk mitt var hryllilegt og iðraðist þess um seinan, að ég hafði trúað rógi ills þræls, sem hafði spunnið lygi sína upp eftir því, sem sonur minn hafði sagt honum.

Um þenna tíma kom föðurbróðir minn að finna dóttur sína, og sagði ég honum allt um dauða hennar, og leyndi hann engu né fegraði söguna, heldur játaði, að ég væri öllum illvirkjum argari.

Ekki óð hann samt upp á mig með brígzlyrðum, eins og hann hafði fullkomna ástæðu til, heldur tárfelldi hann með mér, og grétum við svo þrjá daga samfleytt missi ástríkrar dóttur og konu, sem ég drap í grimmdaræði, af því ég var svo gálaus, að trúa lýgnum þræl.

Nú hef ég skýrt yður frá, hvernig á ódæði mínu stendur, og bið ég yður auðmjúklegast, að mér sé refsað fyrir það. Hvað harður sem dómurinn verður, þá skal ég samt ekki mögla, og mun mér, hvernig sem hann verður, þykja hann vægari en ég á skilið.“

113. nótt

Kalífinn furðaði sig mjög á sögu hins unga manns, en með því hann var sanngjarn, þótti honum hann miklu fremur vorkunnar verður en refsingar, og samhryggðist hann honum af hjarta.

Tók hann því til máls: „Verk manns þessa er fyrirgefanlegt, og verður því afsakanlegt bæði fyrir guði og mönnum. Hinn svívirðilegi þræll er einn sekur í glæp þessum, og á honum einum skal refsingin bitna.“

Síðan veik hann sér að vezírnum og mælti: „Ég gef þér þrjá daga til þess að leita hann uppi, og getir þú ekki fundið hann innan þess tíma, skaltu deyja í hans stað.“

Vezírinn, sem ekki vissi annað en að hann væri úr allri hættu, varð sárhryggur við þessa skipun kalífans. Þekkti hann skaplyndi hans, og svaraði því engu, heldur gekk hann burt og fór hnugginn heim til sín, og þóttist fullviss um, að hann ætti ekki nema þrjá daga eftir ólifað. Var hann svo vonlaus um, að hafa upp þrælinn, að hann lét ekki einu sinni leita að honum.

„Það er ómögulegt,“ sagði hann, „að finna svertingja þenna í annarri eins borg og Bagdad, þar sem er þvílíkt ógrynni svartra þræla. Ef guð ekki gefur mér neina vísbending, eins og hann fyrir skemmstu lét mig finna morðingjann, þá er auðséð hvað verða vill.“

Fyrstu tvo dagana sat hann hryggur hjá konu og börnum, sem kveinuðu hástöfum út af hörku kalífans. Á þriðja degi bjó hann sig undir dauða sinn, eins og vammlaus ráðgjafi, sem hefur óflekkaða samvizku. Var sent eftir skjalaritara og vottum og skrifuðu þeir undir erfðaskrá, er samin var í viðurvist vezírsins.

Því næst faðmaði hann konu og börn og kvaddi þau í síðasta sinn. Flóðu þau öll í tárum, og sér enginn hörmulegri sjón. Loksins kom einn af þjónum kalífans með þau skilaboð, að hann skyldi koma, því kalífanum væri farið að leiðast, að fá engin skeyti frá honum um svertingjann, sem hann hefði átt að finna.

Rétt í því vezírinn ætlaði af stað, kom ein af þjónustukonunum með dóttur hans, sem var fimm eða sex vetra, til þess að barnið skyldi nú sjá hann í síðasta sinn. Á þessu barni hafði hann mikla ást, og tók hann það í faðm sinn og kyssti það mörgum kossum; þá varð hann var við, að það hafði eitthvað á brjóstinu, sem sætan ilm lagði af, og spurði hann þá, hvað það væri.

„Það er epli,“ anzaði meybarnið, „og stendur á því nafn kalífans, herra vors; hann Ríhan, þrællinn okkar, seldi mér það fyrir tvær sekkínur.“

Þegar vezírinn heyrði barnið nefna „epli“ og „þræl,“ brást hann glaður við. Tók hann eplið undir eins og lét kalla á þrælinn, sem ekki var langt i burtu.

„Mannfýla!“ segir hann við þrælinn, „hvar hefurðu fengið þetta epli?“

„Herra!“ anzaði þrællinn, „guð veit, að ég hvorki hef hnuplað því frá yður, eða úr garði kalífans. Fyrir skömmu síðan sá ég þrjú eða fjögur börn, sem voru að leika sér á strætinu; eitt þeirra hélt á epli þessu, og hrifsaði ég það af því. Barnið hljóp á eftir mér og sagði að móðir sín ætti eplið, og væri hún veik; hefði faðir sinn farið langferð, til að láta eftir löngun hennar í epli, og hefði komið heim aftur með þrjú. Væri þetta eitt af hinum þremur, og hefði það tekið það, svo að móðir þess ekki vissi af. En ég fékk því ekki eplið aftur, heldur hafði ég það sjálfur, og seldi yngstu dóttur yðar það fyrir tvær sekkínur. Svona stendur á eplinu, og frekara veit ég ekki.“

Gíafar gat ekki nógsamlega furðað sig á því, að glettni þrælsins skyldi hafa orðið orsök í dauða saklausrar konu, og því nær í lífláti sjálfs hans. Hann fór með þrælinn til kalífans og sagði honum greinilega allt, sem þrællinn hafði meðgengið, og hvernig hann fyrst hefði komizt að því af tilviljun.

En aldrei hefur nokkur maður undrazt meir en kalífinn þá, og gat hann ekki að sér gert að brosa. Samt kom á hann alvörusvipur undir eins aftur, og sagði hann við vezírinn, að fyrst svo einstök óheill hefði hlotizt af þrælnum, þá yrði hann að sæta fádæmis refsingu.

„Herra!“ svaraði Gíafar, „þessu vil ég ekki í móti mæla, en ekki er glæp hans svo varið, að ekki megi fyrirgefa hann. Ég kann sögu eina af vezírnum Núreddín Alí í Kairó og Bedreddín Hassan frá Balsora; hún er enn þá kynjalegri en þessi.

Nú með því yðar hátign hlýðir fúslega á slíka hluti, mun ég segja yður sögu þessa, með þeim skilmála, að þér fyrirgefið þræl mínum, ef yður þykir hún merkilegri en þeir atburðir, hverra vegna ég segi hana.“

„Þeim kosti mun ég taka,“ anzaði kalífinn, „en mikið þykir mér þú í ráðast, og ekki trúi ég því, að þú getir frelsað þrælinn, því eplasagan er furðu merkileg.“

Því næst sagði Gíafar: