Alþingisrímur

Líklega eftir Guðmund Guðmundsson skólaskáld og Valdimar Ásmundsson.

Fyrsta ríma (Þinghúsríma)

Stikluvik

Dísin óðar, himins Hlín,

hell mér glóð í blóðið;

eg í ljóðum leita þín,

líttu góða, í náð til mín.

Hertu stengi hörpunnar,

háa ljá mér tóna;

syngdu um drengi sögunnar

sætt og lengi um vökurnar.

Herjar kera kneyfi eg bjór,

kalla á allar vættir;

mögnum hér vorn kvæða-kór

um kappa er bera völdin stór.

Eg vil syngja óðinn minn,

æðin blæði Kvásis,

um vort þing í þetta sinn

með þróttar-slyngu afrekin.

Út við grænan Austurvöll,

sem angar lengi á vorin,

stendur væn og vegleg höll,

vonin mænir þangað öll.

Húsið vandað háveggjað

hlær við skærum röðli,

Bald á sandi byggði það,

Bald hefur landið margsnuðað.

Þar er stríðið þunga háð,

þar eru skörungarnir,

þar sjá lýðir þor og dáð,

þar fæst tíðum biti af náð.

Brandar gjalla góma þar,

glymja og ymja salir,

ræður snjallar, stórorðar

stökkva af palli mælskunnar.

Hetjur þá er halda á þing

húfur og skúfar glitra;

margir slá um húsið hring,

horfa á knáa skrautfylking.

Magnús prúði fremstur fer,

frækinn mæki gyrtur;

ljósin Úðar leika sér

um Löndungs skrúðann, sem hann ber.

Hvíti fjaðurhatturinn

háan lágan gerir;

krossum hlaðinn höfðinginn

hefur aðals baksvipinn.

Lágur á velli og lotinn er

lundur Þundar bála;

aðköst, hrelling, hulin sker

hefur elli í för með sér.

Völdin háu heykja þá,

sem hreinir reyna að sýnast,

vegsemd þrávalt vandi er hjá

og vant að sjá, hve treysta má.

Stríð er að fást við stjórn og þjóð,

sem standa andvíg jafnan;

kóngaást er einatt góð,

en oft það sást að skammt hún stóð.

Fagurt skein á forsetann

fríðan neðri deildar;

skortir einurð aldrei þann

íturhreina sæmdarmann.

Doktor Valtýr víðfrægur

var og þar í flokki,

hæstur talinn herkóngur,

Herjans sala máttviður.

Brandinn nautinn Nellemanns

nakinn skók í mundum;

var í þraut sá vinur hans

vopnagautur utanlands.

Þar var herra Hallgrímur,

herlega forkláraður,

og líkur Sverri Sigurður,

svartur og snerrinn ísfirzkur.

Klemens slyngur korðann sinn

kreisti og hvessti augun

oft á þingmenn íbygginn

Eyfirðinga höfðinginn.

Völdin há og virðing ber

vopna-Þráinn knái,

enda tjá það margir mér,

að maðurinn sá veit hver hann er.

Guðjón rauðan hristi haus

með hrotta-glott á vörum,

aldrei blauður, óttalaus

öskraði, sauð og vall og gaus.

Andar þutu óhreinir

út af beiti spjóta;

fram er brutust berserkir,

blóðgir flutu valkestir.

Hollur tiggja, er var til von,

vanur fénu að býta

rammur Yggjar reið þar kvon

riddarinn Tryggvi Gunnarsson.

Margir stefna í húsið hátt,

en hér um fleiri ei getur;

þá, sem efna eggja slátt,

eg mun nefna og lýsa brátt. —

Stríðsöl teygað óspart er

áður en stríðið byrjar;

glóa veigar, glampa ker,

gott er að eiga sæti hér.

Stirnir presta alda á,

Íslands vísu syni,

þar má flesta saman sjá,

sæmd er mesta vilja fá.

Þar hin hreina þjóðrækni

þykir mikils virði,

einlæg meining, mannhylli,

mögnuð eining, sjálfstæði.

Þvílík björg ei bifast hót,

búinn þó sé hætta,

efla að hörgum heilög blót,

hamast vörgum grimmum mót.

Því skal minnast maklega

málmþings álma snjallra,

en — Hrundin tvinna hýreyga,

eg hætti um sinn við rímuna.

Önnur ríma (Valtýs ríma og Benedikts)

Ferskeytt

Nú skal byrja braginn á

Bensa hinum gamla;

mest á þingi þótti sá

þjóðskörungur bramla.

Hátt var ennið, hvatleg brá,

harka í andlitsdráttum;

gustur kaldur gaus um þá

úr geysimörgum áttum.

Þar hafa örlög ramma rún

rist, er fáir skilja;

atalt skein und augnabrún

eldur þrjózku og vilja.

Þung var röddin, römm og snjöll

rétt sem ofsaveður,

eða hrynji hæstu fjöll

heljar-skriðum meður.

Liðs fyrir þing sér leitaði hann,

um landið var á hlaupum,

en berserk aðeins einn hann fann

í þeim mannakaupum.

Karli var það um og ó

út á fari tveggja

stjórnmálanna á saltan sjó

í svarta roki að leggja.

Valtýr undir Lómsey lá,

laust í rómu harða;

Nellemanni fékk hann frá

feikimikinn barða.

Trjóna á dreka gein við grá

gráðugu Hildar róti;

mátti stæltan stálkjaft sjá

standa fjöndum móti.

Rafmagnsljós ei lýstu þar

lýðum Valtýs snjöllum,

en mýraljósið magnað bar

mikla birtu öllum.

Lauga mun eg minnast á,

mesti jötunn var hann;

ægilega ygglibrá

andlitssvartur bar hann.

Grenjaði voða-hljóð með há,

hnefum skjöldinn barði,

dreka Valtýs djarfur sá

drengilega varði.

Glæsimenni Valtýr var,

af virðum flestum bar hann;

þó um hann þytu örvarnar,

aldrei smeykur var hann.

Orðahremmsur þutu þétt,

þrumdi í mælsku tólum;

stjórnarskútan leið fram létt

líkt og vagn á hjólum.

Gramt var Lauga í geði þá,

gráðugur valköst hlóð hann;

meir en fyrr var biksvört brá,

blóð í kálfa vóð hann.

Honum vits mun frýja fár,

en fremur um græsku mundi

grunaður sá kappinn knár;

hann komst í land á sundi.

Spýttust eiturormar þá

út úr Guðjóns túla;

og engir brandar bitu á

berserkinn í Múla.

Landshöfðinginn lagði frá

löngum hríðum mála:

fús hann leggur aldrei á

ísinn slétta og hála.

Nú var Bensa brjóstið þreytt,

beygði karlinn mæði,

en Valtý hann ei hræddist neitt,

hjartað sló af bræði.

Bleki spúðu berserkir,

beittir pennar flugu,

málaoddar eitraðir

inn í hjörtun smugu.

Sungu lengi sverðin blá

seggjum dánarlögin;

dundu í lofti og þutu þá

þungu reiðarslögin.

Hné þá Bensi helveg að,

hetju mæddi elli;

eins og Hannes Hafsteinn kvað,

hélt þó kappinn velli.

Íslands grétu fjöllin forn,

fossinn gígju stillti;

Einar sat og hljóður horn

harma sinna gyllti.

Þá var mikil þjóðar sorg,

þá voru augu á floti,

gnístran tanna í glæstri borg,

grátur í Tobbukoti.

Minna Gustav Adolf á

afrek kappans snjalla,

sem við Lützen sverði brá

með sigri, en hlaut að falla.

Það er gott að falla að fold

fyrir ættjörð sína;

látins yfir lágri mold

ljúfar stjörnur skína.

Lofaður mun hann ekki um of,

afrek hans og geðið,

úr því Hannes Hafsteinn lof

hefur um hann kveðið.

Valtýr undan halda hlaut,

hraustur seint þó flúði;

upp á drekann Einar graut

ákaflega spúði.

Kvað þá Valtýr: Örvænt er

ekki um landsins bjargir,

svo sem Nelli sagði mér,

sjóli og ótal margir.

Annars dags eg betra bíð

bröndum með að stríða;

sérhvað hefur sína tíð,

sízt er neinu að kvíða.

Lauk þá rómu, einskær ást

til ættlands sást þar skína,

þar sem enginn, enginn brást

elsku og rækt að sýna.

Enda læt eg óðsmíði,

en aftur hef eg kliðinn,

þegar Valtýs vitjaði

vinur aldinn liðinn.

Sofa rósir, dreymir draug

dóm og kærur saka;

ofar ljósin luktum haug

ljóma skær og vaka.

Þriðja ríma (Draumríma)

Braghent

Hrindi eg Austra fari á flot og fer að kveða;

Valtýs aftur leita ljóðin,

landsins hlýði gervöll þjóðin.

Sár og þreyttur hélt hann heim í hvílu sína,

ljúfur blundur leið á brána,

lukti hetjuaugað frána.

Sumarnóttin verndarvængi voldug lagði

yfir hann og böli bægði;

blíður draumur harma lægði.

Nellemann hann þóttist þá í þingsal líta

lagðan gulli og ljósum borðum,

líkt og úti í Danmörk forðum.

Reis úr sæti ráðgjafinn og réði mæla:

Þú átt, Valtýr, þetta sæti;

þoka, vinur, hingað fæti.

Baráttu þú barðist góðri, úr býtum líka,

eins og núna sjálfur sérðu,

sigurlaunin fögur berðu.

Alltaf mín þú fast í fótspor fetað hefur;

maklegastur muntu vera

mína tignarskikkju að bera.

Að svo mæltu af sér reif hann allan skrúðann,

Valtýs brjóst hann hendi hrærði,

hann í tignarklæðin færði.

Krossum mörgum björtum, bæði í bak og fyrir,

Valtýr sá sig sjálfan skrýddan;

sætið tók hann, glaður hlýddi ann.

Valtýr áður yfirfrakka átti brúnan,

af átján meyjum unninn var ann,

öðrum langt af flíkum bar ann.

Þegar á eimreið Valtýr var í Vesturheimi

Indíánar á hann skutu,

á þeim frakka vopn sín brutu.

Og er grautnum upp á drekann Einar spúði,

eins og fyrr er innt í ljóði,

allt brást nema frakkinn góði.

Mælti Valtýr: Vel mér þætti, ef vita eg kynni,

hver nú mundi virða vera

verður þennan frakka að bera.

Verðari hans um veröld alla víða finn eg

engan kærum aldavini,

Einari mínum Hjörleifssyni.

Þóttist Valtýr húrra-hróp þá heyra í salnum,

hátt í rjáfri hvelfdu dundi,

hrökk hann upp af værum blundi.

Þá var eins og andi kaldur um hann liði;

þungur súgur þaut við glugga,

þrusk hann heyrði í næturskugga.

Stóð á ofni hundsmynd hátt í herberginu,

hafði gull á hvítu trýni;

hundurinn var úr postulíni.

Þá var hálfbjart. Eitthvað út við ofninn bærðist.

Valtý þangað varð að líta.

Vofu sá hann mjallahvíta.

Valtý brá, hann þóttist þekkja þennan svipinn;

Bensa inn gamla glöggt hann kenndi,

gegnum brjóst hans óttinn renndi.

Taugar, sinar, brjóskið, beinin, blóðið, æðar

hrollur greip, og hjartað barðist;

hetjan naumast æði varðist.

Vofan hóf upp hendurnar og hátíðlega

hvíldi ró á brúnabaugum,

bjarma sló frá hvössum augum.

Valtýr, kvað hún, kominn er eg kalda vegu

til þín nú mig nauðsyn knúði,

napra dánarsali eg flúði.

Fyrst vér sjáum sannleikann, er sárt vér þráum,

þegar losna líkamsböndin,

lyftir sér til himins öndin.

Ljóst er mér nú loksins, hvað þú liðið hefur

fyrir Íslands frelsi og heiður;

fjarri er nú að eg sé reiður.

Valtýskan minn versti fjandi var á jörðu;

eg hef fengið æðri þekking;

engin nú mig ginnir blekking.

Upp nú lyfti eg höndum hátt og hana blessa;

hún skal ráða lýð og landi,

ljúf og góð sem verndarandi.

Aldrei muntu út af þinni eimreið hrjóta,

þó að hátt í tálknum tóni

Tobbu hjá og séra Jóni.

Fullkomnað er allt — og öllum ófrið lokið.

Vertu sæll, — og svo án tafar

sáttur fer eg út til grafar.

Hvarf þá vofan; hissa Valtýr horfði í bláinn,

bæði af ótta og undrun bundinn;

ekkert sá hann nema hundinn.

Mundar fanna Grundin granna góða og rjóða!

un í leyni ljóðin viður. —

Léttur dettur óður niður.

Fjórða ríma (Eldhúsdagsríma)

Gagaraljóð

Gígjan knúð skal hljóða há,

hlusti fljóð, en syngi menn;

Magnús prúða minnast á

munu ljóðin aftur senn.

Fyrir stríðið fjárlaga

flestir stika þingmenn djarft,

af því víða aflaga

ýmsum þykir fara margt.

Heyrast ópin æðihá,

upp í rót er þingið fer;

stjórnar sópa strompinn þá,

strýkur sótið hver af sér.

Heyja frægir hamramman

hjörva slátt með sköllunum

eldhúsdaginn alræmdan;

ekki er fátt á pöllunum.

Skúla nefni eg skjóma-Bör,

skarpur gildur fullhugi,

margri stefna eitur-ör

oft hann vildi að Magnúsi.

Mikið féll á herðar hár,

hafði skalla að framan þó;

þótti á velli þrekinn, knár,

þrautir allar gegnum smó.

Stoð hann þótti lýðs og lands,

löngum bændum fylgdi vel;

brast ei þrótt né þrekið hans,

þótt hann ætti í vændum hel.

Óspar var á eigið fé,

ættlands sjóðum hlífði mest;

krónurnar lét karl í té,

kærleik þjóðar mat hann bezt.

Erjur strangar átti hann

áður forðum Magnús við;

skjótt þó ganga á Skúla vann

skarpa korða hretviðrið.

Þjóðin Skúla fylgdi fast,

fjártjón skæðast beið hann þó;

en á honum túlinn ekki brast,

er af honum klæðin stjórnin dró.

Endurborinn í sér hann

ætlaði Skúla fógeta;

kaupmenn vora hugðist hann

hörðum múl að þrælbinda.

Ása móður á hann kvam,

augun brunnu stór og grá,

byrstur vóð í berserksham,

brandarunnum móti þá.

Magnús slag hann þóttist þá

þurfa að reyna af nýju við;

varð Fjárlagavöllum á

válegt fleina kafaldið.

Æddu góma eldflaugar,

ýfðust brár á köppunum;

sólir ljóma Sigmundar

sýndust þrjár í höndunum.

Skúli lagði, Skúli hjó,

skjóma brauzt út élið rammt;

Magnús þagði, Magnús hló,

makalaust hann varðist samt.

Fremst í brjósti fylkingar

fram þar geystist Laugi knár;

sá með þjósti brandinn bar,

bragna treystist við hann fár.

Magnús prúða á móti rann,

mælgin stúku á vörum óð;

eldi spúði og eitri hann,

eins og rjúki að klettum flóð.

Magnús hálfgert hikaði,

hjarta raunir settust að.

Aldrei kálfar ofeldi

aftur launa, í hug hann kvað.

Einnig snjall þar atti flein,

út er flóði mælskan rík,

sá er allra mýkir mein

manna og fljóða í Keflavík.

Magnús skjaldsvein Flensborg frá

fékk, er gat þó lítt í þraut;

hildi sjaldan háði sá,

heima sat hann mest við slöjd.

Marga skeinu Magnús hlaut,

mæki bjartan reiddi þó,

sábeitt einatt örin þaut

að hans svarta hjarna-mó.

Brynjan hörð þó hlífa vann;

henni fylgdi kraftur sá,

eigin gjörða engra hann

ábyrgð skyldi borið fá.

Nokkuð þung í vöfum var,

var þó honum sæmandi,

andlitsþrunginn þá hann bar

þetta konungs gersemi.

Vök hann átti að verjast í,

var þó brynjan skjólið hans;

þóttu hátt við Hildar gný

harðar drynja grundir lands.

Svo var kallað samt, að þar

sigri Magnús fengi náð;

hrukku allar hetjurnar

harða slagnum frá í bráð.

Þrýtur ljóðin, — líti þjóð

línur fáar mínar á.

Flýtis-óðinn ýta fróð

öldin má á kvöldin sjá.

Fimmta ríma (Fjárlagaríma)

Langhent

Það er eitt af þingsins verkum

— þangað skal nú víkja mál —

út að hluta mönnum merkum

mótað fagurt Rínar bál.

Keppist hver að köku sinni

kappinn eldi að skara þá;

brennur mjög í brjóstum inni

bálheit gull- og silfurþrá.

Oft er rimman háð þar hörðust,

hver vill sínum veita lið;

aldrei sumir betur börðust,

brugðið er því jafnan við.

Svo var og á þessu þingi,

þótti harðna vopna dans;

bezt þó sótti inn sóknumslyngi

Sigurður snari og kappar hans.

Burt þeir héldu gulli gæddir,

glampi stóð af ásjónum,

undurfögrum fötum klæddir

úr fjögra aura póstmerkjum.

Næst þeim dugði doktor Forni,

dáltið var hann rykugur;

sagt er á þeim sama morgni

sást hann ganga óhaltur.

Dróttir til hans drjúga bita

detta létu af borðum hám,

því annars þóttust allir vita,

hann yrkja mundi um þingið klám.

Silfri út þeir sáðu um götur,

sínu hver þar eftir gekk;

Bjarni til að skoða skötur

skratti háa summu fékk.

Matthías vor á vængjum þöndum

vatt sér snjall að hrúgunni.

Gullið kreisti í heljarhöndum

Haraldur inn ebreski.

Þeir, sem upp til himinhæða

hóa drottins gemlingum,

landssjóð talsvert létu blæða,

líkt þeim var það, blessuðum.

Sent var læknum sáðið Kraka,

svo þeir gætu keypt sér skol;

drjúgan skerf þeir til sín taka

til að rífa menn á hol.

Sýslumönnum sízt má neita

silfrið um, er gert þeim var,

svo þeir stæðust við að veita

vín um næstu kosningar.

Dável þótti varið vera

vænni hrúgu af peningum

til að kenna að kókettera

kvennaskólastúlkunum.

Upp í matarskóla skína

skæru faldasólirnar,

eitthvað þurfti til að tína

til að fylla kjölturnar.

Jónas þurfti fólk að fræða

um færin betur æxlunar, —

á hans ritum einkum græða

yfirsetukonurnar.

Fé sem nemur fjölda bjóra

fengu í hlut sinn Templarar;

enda er sagt þeir sitji að þjóra

síðan fram á næturnar.

Súrir mjög á svipinn fóru

sumir burt og fengu ei neitt,

en þeir furðu fáir vóru:

féð er löngum óspart veitt.

Krókinn vildi af kappi maka

kvennaljóminn Indriði;

þegar átti til að taka,

tómhljóð var í skúffunni.

Sverð og bagal sinn hann reiddi,

sorglega brást hans fagra von;

út er þingið auðinn greiddi,

Einar hlaut hann Gunnarsson.

Gvend á Sandi sveið í lófann,

synjuðu þeir um skáldstyrkinn,

einn með hnýttum höndum skóf hann

himingrautar-pottinn sinn.

Til að spila á telegrafinn

trú eg þingið veitti ei fé, —

á því hvílir helzi vafinn,

hazard-spil hvort ei það sé.

Stefán Sveinsson sigla vildi

sér til gagns og skemmtunar;

kvaðst hann aftur kominn skyldi

kenna mönnum reykingar.

Þingmenn bentu á tóbakstollinn,

töldu skaðlegt því um líkt;

sögðu að mætti sjálfur skollinn

senda menn að læra slíkt.

Jóhann refum ótal eyddi

oft á grýttum fjallastig;

styrkinn þó ei þingið greiddi,

það var dauðans hrætt um sig.

Beztu húsin margir meina

moldarbælin gömlu sé,

til að gera tigulsteina

tókst ei Birni að safna fé.

Brynki, sá er fríðum fljóðum

fagran kennir organslátt,

ekkert fekk af unnarglóðum,

út hann gekk og stundi lágt.

Ekkert fekk hann Binni bróðir,

bágt þó væri um prestsgjöldin;

verndi allir englar góðir

Ólafsvalla guðsmanninn.

Þingið bændum veita vildi

vænan styrk sem alloft fyr,

en er til þess taka skyldi,

tæmdir voru sjóðirnir.

Endar ríma, úti er skíma,

að mér gríma sækja fer. —

Lofnin kímin lagar bríma,

lof mér að híma í nótt hjá þér!

Sjötta ríma (Bankaríma)

Ferskeytt

Nú skal búið Frosta far

fljúga um leiðir Drafnar;

yfir bláu bárurnar

bregð eg mér til Hafnar.

Þar er auður, gæði, gull,

gleðistundir nógar,

ker af víni fleytifull,

fagrir beykiskógar.

Þá í Danmörk Warburg var,

víkingurinn frægi;

aðsetur hann átti þar

eitt í stærra lagi.

Hafði víða herjað sá,

hlotið linna sýki;

suður fór hann Saxland á,

svam í Garðaríki.

Frakka og Breta hann barðist við,

brúkaði kænsku slynga;

en mælt er semja mundi ann frið

við meykóng Hollendinga.

Lönd hann vann og frægð og fé,

fylgdu jötnar honum;

marga lét hann krjúpa á kné

hjá kynja gullhrúgonum.

Fór hann þá á fund við Pál,

frægan kappa og slunginn, —

hvessti rödd og hóf svo mál

hetjumóði þrunginn:

Sendiför þér ætluð er,

Íslands skaltu vitja;

komdu þar sem þingið er

og þjóðskörungar sitja.

Kauptu sál og sannfæring,

í sóknum vertu ei linur;

fullan silfri sjóvettling

sendi eg með þér, vinur.

Landsmenn skortir lagarbál,

lítið hafa að éta;

vesöl mun ei seggja sál

silfrið staðizt geta.

Frétt hef eg að Fáfnir þar

feiknaból sér reiði,

fullur illsku og eitrunar,

upp á Bankaheiði.

Gæta fjárins fjögur tröll

föst á einu bandi,

kynjamögnuð eru öll

austan af Bjarmalandi.

Fáfnir gerist gamlaður,

gakk þú hann að finna,

þér mun ekki örðugur

ormur sá að vinna.

Páll við brá og gekk á gnoð,

gnötraði Rán og drundi;

var að húnum hafin voð,

hrannajórinn stundi.

Fleyið rann um voga að Vík,

vendi Páll í staðinn;

kom ei fyrr þar kempa slík,

kynjaauði hlaðinn.

Mikill sá á velli var,

veifaði regnhlífinni;

kápu á öxlum báðum bar

brúna úr refaskinni.

Sjóvettlinginn seggur skók,

í silfrinu hringla mundi;

af því jóðsótt Einar tók,

Indriði litli stundi.

Fylgdi auðnum fjölkynngi,

fengu sumir æði,

Einar Ben og Indriði

eins og léku á þræði.

Þessir fremstir finanz-menn

fylgdu glaðir Páli;

vörnin þeirra er einstæð enn

í því bankamáli.

Þó var fátt af þingmönnum,

þeim er fylgja vildi;

lækkað var í vettlingnum

væna meira en skyldi.

Þá varð Laugi óðr og ær,

öngu vildi sinna;

Páls að barka kreppti klær

kempan orkustinna.

Ekkert Páli ágengt varð,

ill sú för hans þótti;

brotnaði í trausta brjóstvörn skarð,

brast í lið hans flótti.

Þetta Warburg fregnað fær,

feiknareiður var hann;

ámur miklar átta og tvær

út á skip þá bar hann.

Rínar-bál frá Rússíá

rautt þar mundi glóa;

heldur síðan hafið á

hirðir fingra-snjóa.

Söng í ránum, rumdi grimm

Rán á óðum mari;

löng í trjánum dundi dimm

duna á góðu fari.

Þvoði úðinn öldujó,

eimvél rámri knúin

gnoðin prúð um svalan sjó

sveimaði og ámum lúin.

Warburg hátt í stafni stóð,

stór og frægðaríkur,

þegar skeiðin öflug óð

inn til Reykjavíkur.

Öllum sá af brögnum bar,

brúna ýfði hnykla;

annan sáu ýtar þar

Alexander mikla.

Dökk var víkings ásýnd öll,

augun snöru glóðu;

allir horfðu á heiðið tröll,

hissa í fjöru stóðu.

Upp á land hann ámur bar,

áður sem er getið;

sáu bragnar blika þar

bjarta linna fletið.

Hækka brúnin þótti þá

á þingskörungum vorum;

margir vildu Warburg sjá

og vera nær hans sporum.

Matfrið naumast hafði hann

hrotta spennti gráan;

allir sögðu hann örlátan,

allir vildu slá hann.

Þeir, sem skuldir þjáðu mest

og þarfir líkams pína,

þóttu nú í bankann bezt

borga víxla sína.

Mörgum böl og meinin jók

megna bankakvefið;

en Halldór Jónsson hló og tók

hálfu meira í nefið.

Laugi og doktor Þórður þá

þungar fengu hviður;

höfuðin næstum alveg á

í ámur steyptust niður.

Óráð fengu ýmsir skjótt,

innanskömm í maga,

fengu ramma riðusótt,

römbuðu og tóku að að slaga.

Ofsjónir að augum bar:

— urðu sumir trylltir —

hraunin, jöklar, heiðarnar,

hafísjakar gylltir, —

akurlendi, eimvélar,

íslenzk fley og vagnar,

bæði radd- og ritsímar, —

ruglaðir vóru bragnar.

Tók að vaxa af þingsveit þá

þröngin Warburg kringum;

óför búna sér hann sá

að sækja að Íslendingum.

Samt er grímur sagt að tvær

á suma þeirra rynni,

þegar gullsins geisli skær

glampaði af ölkrúsinni.

Warburg fyllti fjölda manns,

fór svo burt til Hafnar;

auð ei jók sú herför hans

hingað um vegu Drafnar.

Einars tók að hnigna hag,

hjartað vonrof bíta,

og revisórinn sælan dag

síðan má ei líta.

Fáfnir enn í bæli býr,

brýzt um skepnan svarta.

Enginn sækir törgu Týr

til hans gullið bjarta.

Ríman þá er enda á. —

Eikin Bráins túna,

óðar fá nú skaltu skrá

í skyndi frá mér búna.

Sjöunda ríma (Bakkusarríma)

Langhent

Bakkus sjóli sæll við bikar

situr á stóli tignar hám;

eins og sólin öðling blikar

upp í jólna sölum blám.

Hefur þengli þrúðgum lengi

þjónað mengi jarðarranns,

hraustir drengir vítt um vengi

veg og gengi framað hans.

Þeir, sem mega athvarf eiga

óbráðfeigum kóngi hjá,

fagrar veigar fá að teyga,

flest þá geigar bölið frá.

Hótel Ísland heitir stóra

höllin vísis tignarrík;

kappa hýsir hún, sem þjóra,

hvergi rís á jörðu slík.

Halberg jarl og Júlíus snjalli

jöfurs höllu ráða þar;

hörpur gjalla að hilmis stalli,

hátt í fjöllum bergmálar.

Þakið eldi líkast logar,

ljós á brá er sólin skín;

sterkir, hvelfdir, háir bogar

hvítir gljá sem postulín.

Veggjatjöldin víða ljóma

vegleg strá um salargöng;

þar á kvöldin háa hljóma

heyra má og fagran söng.

Byggð sem kirkja er höllin háa,

himnum móti turninn snýr;

rammleik styrkir stálið bláa,

sterka þrjótum mótvörn býr.

Rauðagulli ritað stendur

ræsis hallar nafnið glæst. —

Sértu fullur, sértu kenndur

sjóli snjall þig metur hæst.

Hofgæðinga hatar sjóli,

hans þeir skilja ei dýrlegt kram.

Þeir með kynngi steypa af stóli

stoltir vilja öldnum gram.

Sumir slíkir sorgum drekkja

samt þeim hara ríkum hjá;

Jósefs líka þar má þekkja

þess frá Arimatíá.

Bakkus víða vígi hefur

vafin prýði, smá og stór:

Fischer, Bryde, Thomsen tefur

Templaralýð og Bensi Þór.

Það eg fregna á þessu landi,

þó um megnið sýnist fátt,

hafi þegna í þraut og grandi

þarfa og gegna Bakkus átt.

Víða er tryggðin forna flúin,

fylla byggðir Templarar,

þjóðin styggð og þaðan snúin

þar sem hryggðin aldrei var.

Í Bakkí veldi er uppreist orðin,

oft á kveldin þar er hljótt;

sveitin hrelld við sultarborðin

situr eldrauð fram á nótt.

Fyrir þingið fór að bóla

feiknum á sem nú skal tjá:

Geirum stinga göfgan sjóla

garpar knáir vildu þá.

Yfir Lauga brúna baugum

Bakkó móti hatrið gein;

sem úr drauga ógnar augum

yfir blótstall voði skein.

Indriði spandi lýð í landi,

ljótur vandi að höndum bar;

út sig þandi Árni á gandi,

eins og fjandinn tilsýndar.

Þingmenn skjótt í flokkum fóru,

fella vildu gylfa höll:

eiða fljótt þar ýmsir sóru,

að hún skyldi hrynja á völl.

Inn þeir brutust, örum skutu,

í ofsa og flýti að jarlsmönnum;

augum gutu — enn þau flutu —

að ákavíti og bjórtunnum.

Tók að langa lýði í dropann,

linuðust trylltum sóknum í;

létu ganga að grönum sopann,

glösin fylltu af kurt og pí.

Þá vóru sköll og þá var gaman,

þá var köllum glatt í lund;

margir höllin héldu að saman

hryndi öll á samri stund.

Fast var þjórað þá á landi,

þyrstir í bjór þeir voru um of;

út þeir fóru óferjandi,

enn hið stóra gleymdist hof.

Aldrei síðan hilmis höllu

herjuðu stríðir á með brand,

enn liði hans fríðu eyða öllu

ætluðu víða þó um land.

Ekki þó þeir urðu að spotti,

ýms þeir felldu vígi smá;

Bakkus hló og Halberg glotti,

heiðri og veldi krýndir þá.

Þó verði in smærri vígi að þústum,

við því færrum görpum hrýs,

þau hin stærri þjóta úr rústum

þá með hærri veg og prís.

Bakkus lifir öldum yfir, —

ekki skrifa eg meira um hann. —

Falda-Sifin fegurð drifin,

við förum að tifa í svefnarann.

Áttunda ríma (Arnarhólsríma)

Nýhent

Þar sem sólin signir lá

sæl með væna geislastafinn,

blikar hólinn Arnar á

iðjagrænum skrúða vafinn.

Þangað bar af bláum mar

— björt í kring þá svifu regin —

sigurfarar súlurnar,

sem að Ingólfs greiddu veginn.

Þar hefur Saga björt á brá

búið, — því skal nú að hyggja, —

hundadaghilmir þá

hraustur vígi lét þar byggja.

Upp á garði geysihám

ginu hvoftar fallbyssnanna,

mekki varð ei greint í grám

grundin, loft né toppar hranna.

Þegar Danir ætluðu á

Íslendinga að skjóta forðum,

eins og hanar hólinn þá

hlupu kringum búnir korðum.

Batterí þeir byggðu hátt,

bráðum skyldi ei neinu eira;

skota gný og geira slátt

gríðar-trylldan átti' að heyra.

Dönum kreppti kuldinn að,

króknuðu flestir þeirra um vetur,

virkið eftir þó er það,

þar sem bezta vígið getur.

Margir vildu fegnir fá

fræga og dýra vígið góða;

en — því skyldu engir ná

álma-Týra neinna þjóða.

Þar er yndi út við sjá,

uppi er tindrar stjarnan skæra:

fljóðin yndisblíð á brá

bjarta í vindi lokka hræra.

Hólnum pískrað oft er und

ástmál dátt í kyrrum leynum;

þar má hvískra hal og sprund

heyra lágt hjá fjörusteinum.

Þingmenn unnu þessum stað,

þar var næði að hugsa málin;

þangað runnu þegar að

þyrst var bæði líf og sálin.

Þegar leið á þingtímann,

þóttu undur bera að höndum:

hraðsigld skeið af hafi rann,

hvein og stundi Kári í böndum.

Var sem eldur léki um lá,

ljóss í glampa allt nam renna,

þegar kveldi þöglu á

þúsund lampar sáust brenna.

Stóð þar drós í stafni fríð,

stafaði ljós af hvarmi björtum,

fegri en rós í fjallahlíð,

fekk hún hrós í allra hjörtum.

Gullnir lokkar léku um háls,

liljur hvítar barminn skrýddu;

yndisþokki og fegurð frjáls

fljóðið íturvaxið prýddu.

Töfrum alla heilla hún

hölda snjalla mundi kunna,

sem á fjalla blikar brún

og blómin vallar morgunsunna.

Dana hún frá veldi var;

Viðarr hét sá réði fleyi;

svarta brún og svip hann bar,

í sóknum lét hann bugast eigi.

Jötunn var að vexti hann,

voðalega röddin drundi;

sterklega bar hann brynþvarann,

branda þegar hríð á dundi.

Þótti landið frúnni frítt;

fögur skýin rauf þá sólin,

skein að vanda bjart og blítt

á Batterí og Arnarhólinn.

Reisa vildi hún háa höll

hólnum á með skrauti glæsta;

af gulli skyldi hún glóa öll,

gleðin þá var fengin æzta.

Ísland vildi hún unnið fá,

Arnarhól og vígið sterka;

bezt með mildi og blíðu þá

baugasólin hugðist verka.

Frúin þá á þingið gekk,

þingmenn fann að máli snjalla;

brögðum gráum beitt hún fékk,

bráðum vann hún flesta að kalla.

Blóminn Hafnar hýreygur

hugum allra í skyndi sneri;

svo að jafnvel Sighvatur,

sjötugur kallinn, varð að sméri.

Svefnþorn stakk hún seggjum — því

suma æði og gerning tryllti —

hét það Jac de Hennessy;

Halldór bæði og Þórð hún fyllti.

Laugi á foldu fleygði sér,

fald á svanna pilsi kyssti;

satt er, holdið óstyrkt er,

ekki hann þó kraftinn missti.

Sór hann fljóði fylgd að ljá

og flein að skaka af mætti öllum,

hitnaði blóð í hetju þá,

heyrðist brak á rómuvöllum.

Fegurð svanna samt ei fékk

sigrað þingmann Reykvíkinga;

með Valtý hann að hildi gekk;

hetjur slyngar engir þvinga.

Allur frúar flokkurinn

fylkti nú við Batteríið

— mót réð snúa harður hinn —

heiðri búið liðið tigið.

Ekki á þingi eg þar er með,

þar sem falla menn til grundar. —

Hagkveðlinga hátt eg kveð

um hetjur snjallar innan stundar.

Níunda ríma (Batteríisríma)

Samhent (öll ríman er ort undir afbrigðinu Hagkveðlingahætti, sbr. seinasta erindi áttundu rímu)

Féll minn óður áður þar,

æddu í móði hetjurnar,

Hárs með glóðir hvassyddar

hart á slóðir vígvallar.

Hófst þar róma hörð og ströng,

hvinu skjómar lofts um göng;

hljóðin óma lúðra löng,

af laufahljómi í björgum söng.

Grenjuðu bláir berserkir,

bölvuðu þá sem vitlausir,

logaði á þeim Óðins hyr,

enginn sá þau læti fyr.

Margur gapti grimmúðgur,

gaus úr kjafti bálreykur,

framan og aftan fúlvindur,

Fjandans krafti magnaður.

Skall og small í skoltunum,

skjómi ball á hjálmunum,

blóðið vall úr benjunum,

buldi í fjallagnípunum.

Laugi byrstur lengi af móð

Löndungs hristi rauða glóð;

í herinn fyrstur áfram óð,

ýmsir misstu líf og blóð.

Sótti hann þá hinn þrekmikli,

þróttarknái og beinskeyti,

Jón hinn fráni fullhugi,

fleina-Þráinn reykvíkski.

Æða svall þar aldan heit,

ópin gjalla í lýða sveit;

stál við kalla hausum hneit,

á hvorugs skalla járnið beit.

Mækja högg þar mundi að sjá

mörg og snögg í skjóma þrá;

merki glögg þess mátti fá,

að mikla rögg þeir sýndu þá.

Jón er drengur dáðrakkur,

dugði hann lengi ótrauður,

á Hildar vengi höggfimur,

hart þó gengi að berserkur.

Hörðnuðu tónar Hildar ranns,

hamaðist dóna grimmur fans;

hjörs við són í sóknar dans

sótti að Jóni nafni hans.

Reyndu að stinga rekkar þann,

Reykvíkinga-fulltrúann,

en hann slyngur stökkva vann

strax yfir hringinn margfaldan.

Valtýr sá það, lagði lið

lengi fráum skjómavið;

ruddi þá í hersveit hlið

hetjan kná að fornum sið.

Örum skaut hann eitruðum,

ískraði og þaut í skjöldunum;

margur gaut upp glyrnunum

að garpi í þrautum rammefldum.

Hetjur taka Heljar ró;

af hafi drakon mikill fló;

sá nam skaka kjaft og kló,

koníaki á herinn spjó.

Æstist Hildur áköf þá,

yfir sig skildi Valtýr brá;

orkufyllda kempan kná

konjakk vildi ekki sjá.

Skulfu stræti af hrotta hljóm,

heyrðust lætin suður í Róm;

laufaþrætu löngum óm

lýst ei gætu orðin tóm.

Laugi um síðir sigurs naut

sóknarstríða viður þraut;

maðurinn skríða móður hlaut

í munarblíðast frúar skaut.

Veitti hún hressing hetjunum,

hjörs við messu þjökuðum;

gaf hún blessun berserkjum

á blóðvang þessum margsærðum.

Glóðu blóm á brjóstum þar

Börva skjóma um göturnar,

er fyrir sóma fagurrar

frúar Óma báru skar.

Margur í hljóði frúna fann,

en fá varð þjóð við sigur þann;

vígamóðr í virðum brann. —

Valtýr stóð við fjórða mann.

Brestur hljóðin, enda eg óð. —

Unga rjóða baugaslóð,

syngdu ljóðin sönn og fróð

um Sjafnar glóð og stál og blóð.

Tíunda ríma (Konungs ríma og ráðherra)

Stafhent

Enn skal hróður hefjast minn.

Hilmir góður þetta sinn,

Rínar eldi reifaður,

réð fyrir veldi Danmerkur.

Afar tiginn öðling sá

aldurhniginn mundi þá.

Kóngurinn get eg kynsæli

Christian hét hinn níundi.

Ástsæld hljóta af ýtum vann

enginn skjóta vildi hann;

efldi frið og frelsi jók,

fylkir við er ríki tók.

Beitti forðum brandi sá

buðlung storðum Mistar á,

hjörs í róti harðskeyttum

herjaði móti Þjóðverjum.

Atti að lubbum eggjum þá

Als og Dybbøls-hæðum á;

vals á slóðum hristi hrein

hetjan góða Mistiltein.

Var að etja ofjarl við

álmahret frá Dana hlið,

enda fóru ófarir

álma-Þórar tröllefldir.

Bismarck, Fjandans fulltrúi,

fúlum anda blásandi,

Dönum kaldan klaka á

kom þar galdrahundur sá.

Talsverð missti lönd og lýð

lofðung Christian stáls við hríð;

hræddist síðan sjóli mest

sverðahríð og vopnabrest.

Sat í Höfn með hirð í frið, —

há er Dröfn sú borgin við,

sóma hlaðinn heimsfrægur

höfuðstaður Danmerkur.

Tvo ráðgjafa ræði eg um,

ræsir hafi í meðráðum;

hrannar ljósi hlaðnir með,

hétu Goos og Sehested.

Ísland lýtur öðling þeim,

öld er býtir rauðum seim —

þar sem aldrei sumarsól

sezt við kaldan norðurpól.

Þar eru háir herkóngar —

herma frá þeim rímurnar. —

Hilmis gagns þar geyma þeir

Goos og Magnús prúði tveir.

Svo bar við einn sunnudag,

saddur friði og auðnuhag

yfir borðum öðling sat;

átu korða runnar mat.

Þar var dísætt þrennslags vín,

þar var nýsteikt keldusvín;

baunir ýtar átu og graut,

ákavíti um borðin flaut.

Brennivínið bragðgóða,

bjarta, fína og heilnæma

sjálfur dreypti í sikling stór,

sem hann keypti af Bensa Þór.

Borð fyrir gylfa gengur snar

Goos með Ylfings brugðið skar,

ekki frýnn var á að sjá,

yggldust brýnnar gráar þá.

Augum hvolfdi ákaft þar,

Ísafold í hendi bar;

brann sem gneisti und brúnunum,

blaðið kreisti í lúkunum.

Enginn brosti, öðlings þjóð

eins og lostin þrumu stóð.

Mælti hraður hilmir þá:

Hvað er það, sem gengur á?

Innti í skyndi aftur hinn:

Illtíðindi, herra minn;

hreyfa snarir herskildi

herkóngar á Íslandi.

Allt í brandi og báli er þar,

blóði randir litaðar,

bragna fall og brandshviður;

berst þar allur þingheimur.

Út úr ríkisráði mér

rammir víkja ætla sér

runnar þorna þjóðfrægir,

— þeir eru orðnir vitlausir.

Skortir Valtý vopn og lið,

varla er talað þar um frið.

Býsna hnellinn brands við el

Bensi féll, og það fór vel!

Æða slyngar áfram þar

Ísfirðinga kempurnar;

skjóma á þingi skerpir sinn

Skaftfellinga jötunninn.

Þetta lygi engin er

eftir því sem stendur hér:

skammagrein, sem — skilst mér von —

skrifaði Einar Hjörleifsson.

Líkur bola biksvartur

blæs að kolum Þjóðólfur;

út þar fossar eiturtjörn,

en Einar krossar sig og Björn.

Hvaða fjandi? hilmir kvað,

höndum vandi kemur að,

eyðist ríkið yndi þver,

illa líkar stríðið mér.

Grein mér rétt um hersins heild,

hvað er að frétta úr efri deild?

Goos þá svarar: Illa er

aftur farið kóngsins her.

Árni dugar ekki hót,

elli bugar Þorkel ljót,

Júlíus gefur jafninga,

Jónas hefur ginklofa.

Bagals hristir Hallgrímur

hirðir Kristí sauðkindur,

pillur hnoðar himneskar

úr hjómi og froðu mælskunnar.

Borðum, hrindir hilmir fram,

hverfur yndi frægum gram;

saman kallar ríkisráð

ræsir snjall og fékk svo tjáð:

Ellin ljóta amar mér,

annars skjótur byggi eg her;

brands með hviðum blóðugan

bældi eg niður ófrið þann.

Hefði ungan hlegið mig

hjörva þungan troða stig,

hrista nakinn hjör og sax,

en hvað skal taka nú til bragðs?

Herra, sagði Sehested,

sé eg bragð, er förum með:

Finn einn aldinn eigum vér,

ýmsa galdra er temur sér.

Gorms frá tíð er gamla sá,

gengur skíðum hafið á,

um himin þýtur, haf og grund

og heljar-Víti á klukkustund.

Ekki er vandi Finna að fá

að fara á gandi um höfin blá,

til að æra alþingi

eða hræra í þjóðinni.

Sendið Finninn alþing á,

yðar kynni boðskap sá,

að harðir láti af hernaði

hlynir plátu á Íslandi —

á þeim lemja auðvelt sé,

ef þeir semja ei vopnahlé —

slíðri ei hringa hlynir brand,

Heimdellingar skjóti á land.

Þengli ráðið þóknast réð,

þakkir tjáði Sehested;

gandi renndi rammaukinn

um Ránar lendur Finnurinn.

Allt var þá í uppnámi.

Öllum brá við þingheimi,

þegar renndi í Reykjavík

ræsis sending flugu lík.

Vænstan kostinn sinn þeir sjá

að sefa rosta og hjörva þrá;

hættu eggja ógnir við

ára tveggja sömdu frið.

Margur friði feginn var

frækinn viður skjóma þar,

enda þótti um endirinn

uggvænt drótt í þetta sinn.

Hétu þó í huga sér

handar snjóa Böðvarner,

að þeir skyldu annað sinn

auka Hildar rifrildin.

Valtýr fór til Hafnar heim,

hlaðinn stórum auð og seim;

hefndir stríðar hugði á

hirðir víðis ljóma þá.

Veizlu þáði í hilmis höll

hlaðin dáðum kempan snjöll;

korða álfur kónginn fann,

kyssti sjálfan ráðgjafann.

Þungt féll Lauga að leggja frá

ljótri flauga og eggja þrá;

stála Baldur blóðugar

beit í skjadar rendurnar.

Ýmsir vóru óvígir

eftir stóru kapparnir;

slíðraði digur sísta sinn

sverðið Vigur-klerkurinn.

Jón í Múla mergund bar,

mýldist túli hetjunnar.

Sómakarlinn Sighvatur

svo var fallinn óvígur.

Heima þroka hertogar,

hildi lokið allri var,

enda skil eg efni við. —

Enda vil eg ljóða klið.

Lengur strenginn stirðan minn

slá eg eigi hirði um sinn.

Sof þú, dúfan dýr og góð,

döf þín ljúf sé, hýra fljóð.

Ellefta ríma (Krossferðarríma)

Ferskeytt

Hlustaðu á mig björt á brá,

blóminn ungra fljóða;

Magnús prúða aftur á

efnið minnist ljóða.

Eftir tveggja ára bil

úti reyndist friður;

frétti Valtýs ferða til

frækinn álma viður.

Safnað Valtýr hafði her

hér á landi víða

og á Magnús ætlað sér

ógurlega að stríða.

Honum voru margir með

mætir skjóma þundar;

berserkir með gráðugt geð

geystust til þess fundar.

Magnús prúði og hirðmenn hans

hlupu um borgar-stíga;

hræddust flokkinn hreystimanns,

hjörtun tóku að síga.

Magnús sér, að setu til

sízt mun boðið vera;

hann í snarpan hjörvabyl

herör upp lét skera.

Þá, sem fyrr hann veg og völd

veitti af mildi sinni,

bað hann djarft með dör og skjöld

duga á krossferðinni.

Lárus má þá minnast á,

mækja-Börinn slynga;

nú var gildur garpur sá

goði Snæfellinga.

Forgyllt Magnús hafði hann

hérna fyrr um árið,

þegar vestra margan mann

mæddi Skúla-fárið.

Þegar Skúli skjóta inn

Skurð í svarthol vildi,

líkna vildi honum hinn

af hugulsemi og mildi.

Sendur Lárus vestur var

vígamóði fylltur;

móti Skúla brandinn bar,

barðist eins og trylltur.

Komst í marga þunga þraut

þrekinn Baldur skíða;

Ísfirðingar álma-Gaut

ætluðu um nótt að hýða.

Segir fornum sögum í,

sem að ýmsir trúa,

að Lárus hugðust heljarþý

úr hálsliðunum snúa.

Lygi sjálfsagt er það allt

um þann kappa fríðan,

en eitt er víst, að höfuð hallt

hefur ann borið síðan.

Landshöfðingja Lárus nú

liði sínu heitir;

á goðanum hafði tröllatrú

traustur lagabeitir.

Lárus bændum bauð á fund,

búinn tignarskrúða.

Talar þá á þessa lund

þjóðar hetjan prúða:

Heyrið mál mitt, hlýðið mér,

hér í dag skal þinga:

Kveðju eg yður öllum ber

okkar landshöfðingja.

Vitið þér, að Valtýr, sá

versti höfuðfjandi,

undir Danskinn ætlar ná

okkar föðurlandi?

Kjósið mig að bregða brand,

beint á þing að ríða,

fyrir guð og fósturland

við fjanda þann að stríða.

Heldur var mín fræknleg för

forðum daga vestur,

Skúli er mínum hné und hjör,

höfðingjanna mestur.

Vel eg dugði er sóttu i senn

Sviðris kyntum eldi

sextíu að mér svolamenn

saman á einu kveldi.

Í Höfn á knæpur kom eg oft

kátr og hress í bragði;

bullur allar upp í loft

eg á gólfið lagði.

Hef eg og með höfðingjum

heldur verið talinn,

og í nefnd í útlöndum

öðrum fremur valinn.

Kenndi Hannes Hafstein mér

haglega í blöð að yrkja;

ljóð mín skulu hraustan her

hressa, magna og styrkja.

Vilji eitthvert illfygli

ofan í mig fara,

þá skal ég í Þjóðólfi

því með stöku svara.

Hreppstjórar mitt heyri tal —

heiður mun það vera —:

eins og mig ég yður skal

uppdubbaða gera.

Verðlagsskráin verður lág,

vondu minnka gjöldin,

ef þið viljið lið mér ljá,

lemja hjör á skjöldinn.

Mitt skal öllum opið hús,

engum mungát banna;

ég skal vera faðir fús

föðurleysingjanna.

Sveig úr ljósum lárviðum

landið skal mér flétta;

ég af yður ómögum

öllum fljótt skal létta.

En munið og, að eg er sá,

sem að sér hæða ei lætur,

ef þið nú mér fallið frá

fleins við skæðar þrætur. —

Orðinn var hann ærið hás,

undir flatt hann lagði. —

Bárður stóð þar Snæfellsás,

stilltur glotti og þagði.

Bændur góða gáfu von,

þá gladdi að fá í soðið. —

Herra Einar Hjörleifsson

hafði fram sig boðið. — —

Lárus kusu karlarnir

knáir þó á móti;

prófast bláir berserkir

beittu hvössu spjóti.

Hélt þar Lárus harðfengur

höfuðpaurinn velli,

en hann séra Sigurður

síðast trú eg félli.

Meira að sinni ei segir frá

sverðabrjóti slyngum. —

Stýrði Hannes Hafsteinn þá

hraustur Ísfirðingum.

Sá var fyrða fríðastur

fallega mjög sig bar hann,

kempa á velli, knálegur,

konunglegur var hann.

Talaði í ljóðum, skemmtinn, skýr,

skáldaði mörgum braginn;

og við skál var ósköp hýr

oft er leið á daginn.

Magnús bað hann leggja lið,

lífsins næði hafna;

Hannes bón hans varð nú við,

vildi liði safna.

Skúli átti og Hannes hríð

harða þar og langa;

ýmsum þótti í þann tíð

ógna-styrjöld ganga.

Sendi Hannes seiðkonur

saman her að smala;

kaldrifjaðar kveldriður

kepptu fram til dala.

Hannes kom á Horn og lét

hátt sinn lúður gjalla,

og með röddu hárri hét

hann á galdrakalla: —

Surtur nú að sunnan fer,

sólu byrgir skæra;

í dauðans hættu okkar er

ættarjörðin kæra.

Hingað brunar Heimdallur,

honum Valtýr ræður,

blár og digur berserkur,

bændum gestur skæður.

Fram hann æðir emjandi,

eldi spýr úr kjafti,

lönd og sjóinn lemjandi

löngu axarskafti.

Hefur fjöld af fallbyssum

fantrinn til að stríða;

hér mun ekki á Hornströndum

hollt í kyrrð að bíða.

Skýrt hefr Magnús mér því frá,

muni ann þessa daga

landið okkar suðr í sjá

svikull ætla að draga.

Haldið þið, piltar, Hornið í,

hér þarf fast að standa;

sendið mig í málma-gný

móti þessum fjanda.

En ef þið hans eflið lið

eða fylgið honum,

danskir verðið þrælar þið

þá á galeiðonum.

Sonum verður skipað skjótt

að skjóta feður sína;

þá mun dauðans næðings nótt

nísta ættjörð mína.

Eg á órótt ólgu blóð,

eg skal standa og verjast

og með hug og hetjumóð

hermannlega berjast. —

Hornstrendingum heldur brá,

hvítnuðu þeir í framan.

Kjósum Hannes Hafstein þá!

hrópuðu allir saman.

Gerðu að Skúla gerningar

galdramenn frá Ströndum;

enginn mennskur maður bar

megn við slíkum fjöndum.

Samt við krossa og klukknahljóð

kempan studdist ríka,

og til sæmdar þingi og þjóð

á þingið komst hann líka.

Lýðir hlýði ljóðasmíð;

landsins rjóðu dætur

hræðist blíðar blóðugt stríð,

bjóði oss góðar nætur.

Tólfta ríma (Kosningaríma)

Braghent

Um þær mundir ýmsir högg í annars garði

áttu, því að þing var nærri,

þóttist hver þar öðrum hærri.

Guðjóns áður getið er, sem grimmur forðum

biskup lét og landshöfðingja

ljóta títuprjóna stinga.

Veður skiptist skjótt í lofti, skaltu trúa,

landshöfðingja vinur vera

vildi ann nú og agítera.

Bjóst hann við, að máske mundu molar hrynja,

eins og komið er á daginn,

af hans borðum sér í haginn.

Kosninga var hríðin hörð þar háð á Ströndum;

átti ann þar við enga gungu,

Ingimund í Snartartungu.

Knéskít Guðjón hraustur hlaut, svo hermir sagan,

fyrir ungum Ingimundi;

óglatt varð þá mörgu sprundi.

Aftur tókst nú orrustan, sem allir muna;

eftir langar eggja-hviður

Ingimundi þvældi ann niður.

Höggorrusta háð var grimm í Húnaþingi:

Árni sleit í Höfðahólum

á hlaupum sínum fernum sólum.

Þaut hann eins og þeytispjald um Þing og Dali

til að æsa að álma-róti

alla karla Valtý móti.

Komst því ekki til á túni töðu að hirða

þessi fleina Freyrinn mætur

fyrr en undir veturnætur.

Þarna er dæmi, þjóðin mín, sem þú skalt læra;

haltu þér við hærri vegi,

hirtu um bú og fé þitt eigi.

Undarlegt er æðimargt, en einkum þetta,

að hér skyldi orkuslynga

Árni teyma Húnvetninga.

Svo hann villti sjónir þeim, að sumir vildu

vekja upp dauða og Valtý senda, —

virðist slíkt á æði benda.

Jósafat bjóst aldinn út í álma-hretið,

ætla kvaðst með elli bleika

óskelfdur til Hildar leika.

Hermann digur þrífork þreif, á þingið reið hann;

selir grétu gleðitárum,

gægðust upp úr köldum bárum.

Vöðuselur var þar stór og varð að orði:

Hermann frændi, í þingsal þínum

þú skalt heilsa bræðrum mínum.

Vertu sæll, þér óskum allir auðnu og gengis.

Á því vota áttu heima,

aldrei máttu þessu gleyma.

Dauf mun vistin þykja þér á þurru landi,

verði þar ei vært, þá flýja

vínlands skaltu til hins nýja.

Kom þá mikið kríuger að kveðja garpinn,

fast og heitt á koll hans kysstu

kríurnar og fæðu misstu.

Dekorerað hattinn hans þær höfðu og klæði,

svo að kempan sýndist prúða

sakleysis í hvítum skrúða. —

Skal eg þá í Skagafjörðinn skjótt mér snúa,

þar sem gengu þungu stríðin,

þar varð ljóta orrahríðin.

Innan héraðs ýmsir vildu á alþing fara,

og Stefán minn á Möðruvöllum,

maður sá er bar af öllum.

Hann er fríður, vaxinn vel og vígalegur;

bregður grönum, glottir tíðum,

gleðst hann oft af deilum stríðum.

Sá var mestur Valtýs vin á voru landi;

mælsku skorti og einurð eigi,

ótal þræddi krókavegi.

Herma skal frá honum Jóni á Hafsteinsstöðum:

norðr í Fljót eg frá hann ríði,

forna hitti töfragríði.

Mannsrif eitt þau magna og senda meginpúka;

Stefán á sá fjandi að finna,

ferð hans tálma og ógagn vinna.

Hafsteinsstaða-fjandinn fer nú ferða sinna;

mórauð hundtík mögnuð var ann,

með sér djöfuls-kynngi bar ann.

Var þá Stefán vestur búinn, — var þó áður

búinn fund að boða og lýði

bað sér fylgja í hörðu stríði.

Eina nótt það er, að Stefán illa lætur

svefni í, og sárra kvala

svo hann kenndi að mátti ei tala.

Þrútinn var og helblár háls og höfuð bólgið;

beinverkir og svimi sóttu

sárt á hann á þeirri nóttu.

Vætti ann kverkar víni á, en varla niður

— svo mjög tók hann kvala að kenna —

kunni hann nokkrum dropa renna.

Sent er nú á Akureyri á augabragði

Guðmund Hannesson að sækja

sveigi til að líkna mækja.

Sá hefr marga hölda heimt úr Heljar greipum;

lýsir honum lærdóms andi,

læknir mesti á Norðurlandi.

Með sér hafði hann hundrað glös af Hoffmannsdropum,

skurðarhnífa, skæri og tengur,

skyldi ei Stefán kveljast lengur.

Allt kom fyrir ekki þó; — þau orð hann hafði,

að sú veiki ekki mundi

einleikin í hjörva-Þundi.

Stefán býst nú bráðum þar við bana sínum,

mjög af honum mundi dregið,

maðurinn gat ei framar hlegið.

Ólafur Davíðs son var sagt að sóttur væri;

enginn maður manninn blekkti,

mætavel hann drauga þekkti.

Réttum beinum sezt hann svo á salar gólfið;

las og þuldi í hálfum hljóðum

heljar-feikn af galdraljóðum.

Sér hann Stefáns hart að hálsi herða fjanda;

eftir langar kynja-kviður

kom hann draugsa loksins niður.

Létti skjótast laufa-Tý, og langferð sína

hefur nú og heldur vestur,

höfðingjanna auðnumestur.

Stefán sigur frægan fékk og fór á þingið.

Ólafur frá Álfgeirsvöllum

einnig fór með kappa snjöllum.

Jón varð þá að hírast heima á Hafsteinsstöðum

og með honum Ullar skíða

aðrir þeir sem vildu stríða. —

Ögn skal nú á Eyfirðinga einnig minnast.

Hæst lét þar í Hildar sköllum

Hjaltalín á Möðruvöllum.

Þá var Klemens kempan háa kesju gyrtur,

og sterkur sá er stýrir plógi

Stefán út í Fagraskógi.

Allir vildu á alþing þeir og ótal fleiri;

allir þóttust vissir vera,

vitlausir að agitera.

Hjaltalín með hálfanker í hernað lagði;

kempan dýra, dáðum slynga

dreypti úr því á Svarfdælinga.

Glaðir kneyfðu karlar vín, en kjörþingsdaginn

loforð heima hjá sér geymdu:

Hjaltalín þeir flestir gleymdu.

Stefán ræðu hélt, sem heyrðist hundrað rastir;

margt af viti, margir sögðu,

margir brostu í kamp og þögðu.

Hné þar gamli Hjaltalín með heiðri og sóma.

Klemens bar úr býtum sigur,

burðamikill, hár og digur.

Úníform og augnaráð hans engir stóðust;

þinggjaldanna minntust margir;

meintu líðun helztu bjargir.

Stefán fekk til fylgdar með sér fleina Baldur;

annað sætið enginn vildi

autt á þingi að vera skyldi.

Eg er þjáður, eg vil náðir á mig taka.

Allt er láðið orpið klaka. —

Úti er bráðum þessi vaka.

Þrettánda ríma (Önnur kosningaríma)

Skammhent

Þá skal tjá frá Þingeyingum,

þá var dauft og hljótt;

drúpti Bensa dáinn kringum

dauðans kalda nótt.

Þá var allur eldur dauður

eftir voðaskell,

þegar Bensi hart á hauður

hinzta sinni féll.

Yfir sig þeir ákaft jusu

ösku og fóru í sekk;

þá í augun illa gusu

æði-margur fékk.

Ljótur gamli lengi hafði

legið þá í kör;

að sé rekkjuvoðum vafði

vopna aldinn bör.

Sér á vinstri síðu kló ann,

svo í brækur fór;

hart á lærið hægra sló ann

hét á Krist og Þór: —

 Æðstu þekking ellin veitir,

á mér þetta sést;

heyri allar hraustar sveitir,

hvað mér sýnist bezt:

Setjið mig í sæti Bensa,

svo er bætt vort tjón;

enn mun karlinn kunna að skensa

kjaftfor þingsins flón.

Hörmung er ef hér á láði

heimskan skjöldinn ber:

eg vil Magnús minn að ráði

mektugr öllu hér.

Bankann þarf ei, Þórshöfn dugar,

þar er Snæbjörn minn;

eg skal flytja fegins hugar

fram þau stórmælin.

Ljótur hræðist aldinn eigi

atför Valtýings;

máske karli koma megi

kviktrjám á til þings. —

Að svo mæltu út af féll hann —

úti um þingreið var;

enginn vildi í elli hrella ann —

og þeir kusu hann þar.

Pétur Gauti gjarnan sagðist

grípa vilja hjör;

allþungt stríðið í hann lagðist

undir svaðilför.

Norðmýlingar sóttu að sennum,

sveigðu vopnin stinn;

rauk sem gufa af rekka ennum

Rangár-samþykktin.

Einar beggja vinur vera

vildi í hverri þraut;

samvizkan hans sýndist bera

sannfæring á braut.

Jóhannes hinn furðu fríði

frækn sig heiman bjó,

þótti vera á þingi prýði,

þola flestan sjó.

Sunnmýlingar héldu að hildi,

hríð varð ekki löng;

Axel frækni, garprinn gildi,

geira herti söng.

Gutti hjá í liði lafði

landshöfðingjanum;

umboð hann og umbrot hafði

ill í maganum.

Ólafur frá Arnarbæli

austr á vængjum fló;

snerist um á hnakka og hæli,

hvergi af megni dró.

Þarfastan sig þjóninn kvað ann

þingi og landsmönnum;

heilla allra og heiðurs bað ann

Hornfirðingunum.

Í hans mælsku meginflóði

margir fóru á kaf;

séra Jón, hinn gamli, góði,

gat ei komizt af.

Skaftfellingar vestri vóru

víga búnir til;

tryggðareiðinn ýmsir sóru

ýtar Lauga í vil.

Skuggsýnt var og heljarhjúpi

hulin foldarból;

kúrði ugla á Keldugnúpi,

kveið þar degi og sól.

Doktor Forni fúll í svörum

fór með kukl og seið;

skaut hann mörgum eiturörum,

austr á Síðu reið.

Kampinn á hann byrstur bítur,

býður Lauga á hólm;

niður úr sorta himins hrýtur

hríðin galdra ólm.

Laugi bað sér dísir duga

djöfuls kynngi mót;

fyrsta sinn með hálfum huga

hjör hann þreif og spjót.

Hrakið lá í hrúgum víða

hey hjá bændunum;

uggði þá, að ótíð stríða

ættu í vændunum.

Kjörþingsdaginn röðull roða

reifar engi og tún;

glit af skærum geislaboða

gyllti fjallabrún.

Fáir kappar Forna mættu

á fundi þennan dag;

heyja sinna gildir gættu

garpar sér í hag.

Doktor Forna féllust hendur

fyrir sólarbrá;

hann varð þá að steini og stendur,

stór við Kötlugjá.

Laugi stoltur slíðrar vigur,

stál var ekki reynt;

frægan hafði ann hlotið sigur,

hélt á alþing beint.

Rangæingar rómu stikla

ramma þeyttu í gríð;

sendu Þórð og Magnús mikla

að magna geira-hríð.

Eggert svartur hempu hristi,

hleypti vindi á stað,

atkvæðanna megnið missti;

manninum gramdist það.

Á skal minna Árnesinga:

Ýmsir vildu þar

gildir, framir Gautar hringa

grípa Sigtýs skar.

Símon hafði beizlað bæði

Bakka og Flóamenn;

lét þá sprikla í leyniþræði

lengi marga í senn.

Pétur gapti og gleiðum túla

galli tómu spjó;

þóttust allir þekkja fúla

þaralykt frá sjó.

Skældi hann sig og skók sig allan,

skratti málugur,

hristi lengi ljótan skallann;

lá svo óvígur.

Hannes stóð á hávum palli

hampaði Þjóðólfi,

eins og gamalt goð á stalli,

grenjaði: Þjóðfrelsi!

Upphaf sig og endi sagði ann

allra framkvæmda;

á hvert minnsta orð sitt lagði ann

áherzluna ha — — —

Móti Birni bændur stælti ann,

byrsti og yggldi sig:

Eg er fastur fyrir, mælti ann,

flekar enginn mig.

Í brjósti allir um hann kenndu —

inn á þing hann flaut; —

en með honum samt þeir sendu

Sigurð ráðunaut.

Um þær mundir ærnar róstur

urðu í Reykjavík;

fór sem vofa um hraun og hrjóstur

hundvís pólitík.

Tryggvi karlinn kunni að smala,

kallar hann á fund

sjómann hvern og hóf að tala

hátt á þessa lund:

Standi þið, piltar, hérna hjá mér,

hefjum málmagný,

sjómannsbragur er nú á mér,

enginn neitar því.

Árin mörg í víking var eg,

víða um höfin fór,

stýrði Gránu og brandinn bar eg

burða og tignar stór.

Mig var á úr meyjaskara

mörgu sinni bent,

með eg þótti fimur fara

flein við turníment.

Nú skal Valtýr hörðum halla

haus á foldar svörð,

Arntzen-Warburg fá að falla

fyrir mér á jörð.

Flota vil eg fagran búa

föntum slíkum mót;

hlaða vígi, hafið brúa,

hefja siðabót.

Inn í bankans hvíta höllu

heim eg yður býð;

gull og gnægð af góðu öllu

gef eg mínum lýð. —

Sjómenn Tryggva sögðust fylgja, —

sumir héldu þó,

geigvæn kynni undirylgja

á þeim rísa sjó.

Sankti-Lárus sagt er héti

síðan kappinn á,

og glóðaraugna-Gísli léti

guða á hverjum skjá.

Einar brátt og Búi fóru

um borg í leiðangur;

eiða hvorir öðrum sóru

eins og fóstbræður.

Agiterað inn við Laugar

er af pilsvörgum;

risu úr haugum rammir draugar,

riðu húsunum.

Gísli hljóp og engu eirði,

ákaft þandi hvoft.

Einar hausinn á sér keyrði

upp í háva loft.

Mátti ei jafnast Jón við slíkum

jötna og þussa-leik,

hné þar búin Herjans flíkum

hetjan föl og bleik.

Ljóðin enda, óðinn sendi eg

ungri hringa-Bil,

hvar sem lendir, héðan vendi eg

hróðugr þingsins til.

Fjórtánda ríma (Hafnarríma)

Ferskeytt

Um þær mundir undur stór

urðu og vígaboði,

huldi allan himinkór

háan frelsisroði.

Allt var bleki atað land,

yfir jöklum glóði

voðablika af vígabrand,

víða rigndi blóði.

Blásið var í hornin hátt,

herjans vafin skrúða

mynd þar birtast mundi brátt

Magnúsar hins prúða.

Komu að vestan víkingar

vígamóði fylltir,

í báða enda og alstaðar

utan logagylltir.

Hittust báðir Hannesar,

hvorutveggi feitur;

annar hnarreist höfuð bar,

hinn var undurleitur.

Stikaði djarft með stoltar-svip

Snæfellingagoðinn;

margan sá þar góðan grip,

gulli skæru roðinn.

Valtýr kom og kappar hans,

kesjum gyrtir bláum;

hófst hinn mikli darradans,

dundi í sölum háum.

Danir höfðu fengið Finn

til fylgis landshöfðingja;

átti í felum finnurinn

Fjösvinns mál að syngja.

Faldist bak við eina eik,

örum spýtti úr túla;

gera vildi vondan leik

Valtý sá og Skúla.

Görpum mjög hann glapti sýn,

er geystust Valtý móti;

finngálkns ásýnd ekki frýn

ægði í Hildar róti.

Meginjötnar Magnúsar

máttu ei annað þekkja

en lygi, svik og landráð þar

lýðinn til að blekkja.

Illkvikindum, ormstrjónum,

eiturslöngum ljótum

þörf að eyða þegnunum

þótti á vopnamótum.

Bitra Laugi brandinn skók,

björtu veifði spjóti,

honum þegar Hafsteinn tók

harðfenglega móti.

Ball á Skúla skildi hjör,

skarplega varðist jarlinn,

Lárus ekki frægðarför

fór þar mikla, karlinn.

Nær því jafnmargt lýða lið

laufa háði gjálfur;

báðum fylgdi á sóknar svið

séra Einar hálfur.

Guðjón tók að gleikka spor,

grár fyrir járnum var hann,

og á Kristján assessor

Angurvaðil bar hann.

Dró þá Kristján Dragvendil,

darrablöðin sungu,

herti snarpan hjörvabyl

hann í skapi þungu.

Heitt var báðum, höggin stór

á hjálmum sterkum dundu;

Guðjón hét á guð og Þór

grimmur á sömu stundu.

Kristján vopna þóttist þá

þurfa ei framar viður,

keyrði Guðjón klofbragð á,

kastaði honum niður.

Warburg hétu ýmsir á,

aðrir sögðu: Tryggvi,

athvarf þér vér eigum hjá

erindrekinn dyggvi.

Lárus æpti og Hannes hátt,

hjörvi slógu á skjöldinn;

kvað við grimmt úr hverri átt

heróp: Bara völdin!

Valtýr stóð sem veggur fast

við þau feikn og undur;

loksins hvassi hjörinn brast

í höndum Lalla sundur.

Hátt í rómu hjörinn söng,

hart var sótt og varizt;

líka í ótal leynigöng

laumazt var og barizt.

Utan þings við áhlaupin

ýmsir vopnum fleygðu;

hvorir aðra eins og skinn

eltu þá og teygðu.

Sigur loksins Valtýr vann

við þær skjóma hviður;

undu sér við endi þann

óvinirnir miður.

Reiður Hannes Hafsteinn tér:

Hvað er nú til ráða?

Fyrir kóngi klögum vér

kumpán þann og snáða.

Fái eg Tryggva og Finn með mér,

á fund skal stillis halda

og öllum þessum arga her

illar skuldir gjalda.

Georg Brandes á eg að

og Eðvarð karlinn líka;

held eg þori að hætta á það

að hefja útför slíka.

Það er mín trú, að maga minn

milding respekteri;

mælskan öll og málsnilldin

meina eg talsvert geri.

Héldu þeir til Hafnar þrír,

hrepptu byrinn þýða;

skreið sem örskot Unnar-dýr

yfir hafið víða.

Konungs fund þeir kepptust á,

er komu af jónum ranga;

í humátt við sig hal þeir sjá

harla snúðugt ganga.

Kenndu Valtý kominn þar,

körlum hnykkti viður;

fullir ótta og undrunar

ætluðu að hníga niður.

Kapphlaup var með hörku háð;

huldir svita í framan

loksins hilmis höllu náð

höfðu allir saman.

Beygingum og bukti með

boð fyrir sjóla gjörðu;

til hans blítt með bænargeð

bljúgir allir störðu.

Sjóli ekki sagðist fær

við svona menn að tala;

kvað þó samt við kempur þær

koma mann og hjala.

Mæðir, kvað hann, elli í

að eiga ræðu langa. &mdash

Vilt þú ekki, Albertí,

út til dyra ganga?

Albertí fór út á hlað,

ofan hinit tóku —

fengu honum heljarblað

höfðingjarnir klóku.

Gleraugun upp setti sá,

svo er lesið hafði,

setti ann hljóðan, svarar fá,

saman skjalið vafði:

Þeir eru nógu þrályndir

þessir Íslendingar!

ekki vitund auðsveipir

eins og Færeyingar.

Ykkur er nær en efla stríð

og aldinn konung mæða

frið að eiga ár og síð,

ykkar njóta gæða.

Ég mun yðar óðalstorð

ekki móti vera, &mdash

en fyrir sjálfra ykkar orð

ekki mikið gera.

Svo fór þessi sendiför, —

sem var engin furða:

á þráðinn sinn þeim þótti gjör

þarna lagleg snurða.

Labbaði Tryggvi í landsbankann,

lán til þess að fala;

um afreksverk sín hafði hann

harla margt að tala.

Sagt er að kæmi England á

aldinn vopnarunnur,

og herra Thordal hitti þá,

sem hér er flestum kunnur.

Sá var ekki blankur, — bjór

bauð hann Tryggva og fleira.

— En hvað þeim meira milli fór,

mátti enginn heyra.

Atburður á Íslandi

eftir þetta skeður:

Hovgaard kom á Heimdalli

hroðafréttir meður. —

Kvað hann doktor Valtýs von

vera á hverri stundu,

og Magnús prúði Magnússon

mundi lúta að grundu.

Valtýr orðinn væri jarl; —

varð þá stjórnarmönnum

algerlega orðafall,

ískruðu og gnístu tönnum.

Hrikti í stjórnarstólpunum,

stundu þeir af kvíða:

hundadaga hilmi um

hugsuðu þegnar víða.

Vænka þótti Valtýs her

við það tækifæri;

sagði í greipar gengin sér

gæfan mikla væri.

Lygi raunar reyndist það; —

rótt varð allt að sinni, —

meðan komið ekki er að

aðal-kollhríðinni!

Allir mæna á Albertí,

Ás hins nýja siðar;

ætla að renni upp öldin ný,

öldin ljóss og friðar.

Allir höndum taka tveim

tíð, er stríð er þrotið;

en sumum hætta þrætum þeim

þykir súrt í brotið.

Kom þú svo með Fróða-frið,

fögur tímans stjarna;

skín þú broshýr vöggu við

vorra ungu barna.

Sé ég þú í skýjum skín,

skærust undir daginn. —

Þá er harpan þögnuð mín,

þakkið þið, stúlkur, braginn.