Brennu-Njáls saga
135. kafli

Nú er þar til máls að taka að Kári Sölmundarson og Þórhallur Ásgrímsson riðu einhvern dag til Mosfells að finna Gissur hvíta. Hann tók við þeim báðum höndum og voru þeir þar mjög langa hríð.

Það var einu hverju sinni þá er þeir Gissur töluðu um brennu Njáls að Gissur kvað það allmikla giftu er Kári hafði í braut komist.

Þá varð Kára vísa á munni:

Hjálmskassa fór hvessir,
herðimeiðr, af reiði
út úr elris sveita
ófús Níals húsa
þá er eld-Gunnar inni
óðrunnar þar brunnu.
Menn nemi mál sem eg inni
mín, harmsakir tínum.

Þá mælti Gissur: „Vorkunn er það er þér sé minnisamt og skulum við nú ekki um tala fleira að sinni.“

Kári sagði að hann ætlaði þá heim að ríða.

Gissur mælti: „Eg mun nú gera mér dælt um ráðagerð við þig. Þú skalt eigi heim ríða en þó skalt þú í braut ríða og austur undir Eyjafjöll að finna Þorgeir skorargeir og Þorleif krák. Þeir skulu ríða austan með þér því að þeir eru aðiljar sakanna. Með þeim skal ríða Þorgrímur hinn mikli bróðir þeirra. Þér skuluð ríða til Marðar Valgarðssonar. Skalt þú segja honum orð mín til að hann taki við vígsmáli eftir Helga Njálsson á hendur Flosa. En ef hann mælir nokkuru orði í móti þessu þá skalt þú gera þig sem reiðastan og lát sem þú munir hafa öxi í höfði honum. Þú skalt og í annan stað segja á reiði mína ef hann lætur illa að komast. Þar með skalt þú segja að eg mun láta sækja Þorkötlu dóttur mína og láta hana fara heim til mín en það mun hann eigi þola því að hann ann henni sem augum í höfði sér.“

Kári þakkaði honum sína ráðagerð. Ekki talaði Kári um liðveislu við hann því að hann ætlaði að það mundi honum fara vinveittlega sem annað.

Kári reið þaðan austur yfir ár og svo til Fljótshlíðar og austur yfir Markarfljót og svo til Seljalandsmúla. Þeir ríða austur í Holt. Þorgeir tók við þeim með hinni mestu blíðu. Hann sagði þeim um ferðir Flosa og hversu mikið lið hann hafði þegið í Austfjörðum. Kári sagði að það var vorkunn að hann bæði sér liðs svo mörgu sem hann mundi svara eiga.

Þorgeir mælti: „Því betur er þeim fer öllum verr af.“

Kári segir Þorgeiri tillögur Gissurar.

Síðan riðu þeir austan á Rangárvöllu til Marðar Valgarðssonar. Hann tók vel við þeim. Kári sagði honum orðsending Gissurar mágs hans. Hann tók seinlega undir það og kvað meira að sækja Flosa einn en tíu aðra.

Kári mælti: „Jafnt fer þér þetta sem hann ætlaði því að þér eru allir hlutir illa gefnir. Þú ert bæði hræddur og huglaus enda skal það á bak koma sem þér er maklegt að Þorkatla skal fara heim til föður síns.“

Hún bjóst þegar og kvaðst þess fyrir löngu búin að skildi með þeim Merði. Mörður skipti þá skjótt skapi sínu og svo orðum og bað af sér reiði og tók þegar við málinu.

Kári mælti þá: „Nú hefir þú tekið við málinu og sæk nú óhræddur því að líf þitt liggur við.“

Mörður kvaðst allan hug skyldu á leggja að gera þetta vel og drengilega.

Eftir það stefndi Mörður til sín níu búum. Þeir voru allir vettvangsbúar.

Mörður tók þá í hönd Þorgeiri og nefndi votta tvo „í það vætti að Þorgeir Þórisson selur mér vígsök á hendur Flosa Þórðarsyni að sækja um víg Helga Njálssonar með sóknargögnum þeim öllum er sökinni eiga að fylgja. Selur þú mér sök þessa að sækja og að sættast á, svo allra gagna að njóta sem eg sé réttur aðili. Selur þú með lögum en eg tek með lögum.“

Í annað sinn nefndi Mörður sér votta „í það vætti,“ segir hann, „að eg lýsi lögmætu frumhlaupi á hönd Flosa Þórðarsyni er hann veitti Helga Njálssyni heilundar sár eða holundar eða mergundar það er að ben gerðist en Helgi fékk bana af. Lýsi eg fyrir búum fimm“ - og nefndi hann þá alla - „lýsi eg löglýsing. Lýsi eg handseldri sök Þorgeirs Þórissonar.“

Í öðru sinni nefndi hann votta „í það vætti að eg lýsi heilundarsári eða holundar eða mergundar á hönd Flosa Þórðarsyni, því sári er að ben gerðist en Helgi fékk bana af á þeim vettvangi er Flosi Þórðarson hljóp til Helga Njálssonar lögmætu frumhlaupi áður. Lýsi eg fyrir búum fimm“ - síðan nefndi hann þá alla - „lýsi eg löglýsing. Lýsi eg handseldri sök Þorgeirs Þórissonar.“

Þá nefndi Mörður sér votta hið þriðja sinn „í það vætti,“ segir hann, „að eg kveð vettvangsbúa þá alla níu“ - og nefndi þá alla á nafn - „alþingisreiðar og búakviðar að bera um það hvort Flosi Þórðarson hljóp lögmætu frumhlaupi til Helga Njálssonar á þeim vettvangi er Flosi Þórðarson veitti Helga Njálssyni heilundarsár eða holundar eða mergundar það er að ben gerðist en Helgi fékk bana af. Kveð eg yður þeirra orða allra er yður skylda lög til um að bera og eg vil yður að dómi beitt hafa og þessu máli eiga að fylgja. Kveð eg yður lögkvöð svo að þér heyrið á sjálfir. Kveð eg um handselt mál Þorgeirs Þórissonar.“

Mörður nefndi sér votta „í það vætti,“ segir hann, „að eg kveð vettvangsbúa þessa níu alþingisreiðar og búakviðar að bera um það hvort Flosi Þórðarson særði Helga Njálsson heilundarsári eða mergundar eða holundar, því sári er að ben gerðist en Helgi fékk bana af á þeim vettvangi er Flosi Þórðarson hljóp til Helga Njálssonar áður lögmætu frumhlaupi. Kveð eg yður þeirra orða allra er yður skylda lög til um aðbera og eg vil yður að dómi beitt hafa og þessu máli eiga að fylgja. Kveð eg yður svo að þér heyrið á sjálfir. Kveð eg yðurum handselt mál Þorgeirs Þórssonar.“

Þá mælti Mörður: „Nú er hér mál til búið sem þér beiddust. Vil eg nú biðja þig Þorgeir skorargeir að þú komir til mín er þú ríður til þings og ríðum við þá báðir saman með hvorntveggja flokkinn og höldum okkur sem best saman því að flokkur minn skal þegar búinn til öndverðs þings og skal eg yður í öllum hlutum trúr vera.“

Þeir tóku því öllu vel og var þetta bundið svardögum að engi skyldi við annan skilja fyrr en Kári vildi og hver þeirra skyldi leggja sitt líf við annars líf. Skildu þeir nú með vináttu og mæltu mót með sér á þingi.

Reið þá Þorgeir austur aftur en Kári reið vestur yfir ár þar til er hann kom í Tungu til Ásgríms. Ásgrímur tók við honum ágæta vel. Kári sagði Ásgrími alla ráðagerð Gissurar hvíta og málatilbúnaðinn.

„Slíks var mér að honum von,“ segir Ásgrímur, „að honum mundi vel fara enda hefir hann það nú sýnt.“

„Ásgrímur mælti: „Hvað spyrðu austan frá Flosa?“

Kári svarar: „Hann fór allt austur í Vopnafjörð og hafa nálega allir höfðingjar heitið honum liðveislu og alþingisreið. Þeir vænta sér og liðs af Reykdælum og Ljósvetningum og Öxfirðingum.“

Þeir töluðu þar margt um. Líða nú stundir allt framan til alþingis.

Þórhallur Ásgrímsson tók fótarmein svo mikið að fóturinn fyrir ofan ökkla var svo digur og þrútinn sem konulær og mátti hann ekki ganga nema við staf. Hann var mikill maður vexti og rammur að afli, dökkur á hár og svo á skinnslit, vel orðstilltur og þó skapbráður. Hann var hinn þriðji maðurmestur lögmaður á Íslandi.

Nú kemur að því að er menn skyldu heiman ríða til þings.

Ásgrímur mælti til Kára: „Þú skalt ríða til öndverðs þings og tjalda búðir vorar og með þér Þórhallur son minn því að þú munt best og hóglegast með hann fara er hann er fótlami en vér munum hans mest þurfa á þessu þingi. Með ykkur skulu ríða tuttugu menn aðrir.“

Eftir það var búin ferð þeirra og riðu þeir síðan til þings og tjölduðu búðir og bjuggust vel um.