Pontus rímur/1. ríma
I RÍMA
breytaFerskeytt
- 1. Jafnan held eg hæsta ráð,
- hvað sem mann vill enda,
- að biðja guð um nokkra náð
- nýta sér að senda.
- 2. Annars tekst á öngan veg
- áform neinna þjóða;
- það sem hefi með höndum eg,
- honum vil eg um bjóða.
- 3. Finnist nokkur neisti hér
- nýtur í kvæðum mínum,
- það guði einum þakki þér,
- er þetta veitir sínum.
- 4. Eg hefi hér við lítið lag
- lagt á þetta kvæði
- að vanda svo um breyttan brag,
- beint sem efnið stæði.
- 5. Hrósun öngva ætla eg mér
- að auka í þessu neina,
- heldur öðrum gamna gjör,
- ef guð vill ekki meina.
- 6. Af mér rímur yrkjast smár,
- eina hef eg tilbúna,
- nema lýðum lítist skárr
- letinni undir fúna.
- 7. Misjafnt lof af mönnum fá,
- margan trú eg blekki;
- vondra lýða lastan má
- letja mig frá ekki.
- 8. Sérliga bið eg samt um heim
- mér sannmælis unna;
- hef eg ei tungu heft á þeim,
- sem hálfu betur kunna.
- 9. Einninn bið eg alla þess,
- sem eyrindin skrifa og læra,
- að láta ekki ljóða vess
- úr laginu neinu færa.
- 10. Skal eg við hvörn þann skilja til,
- sem skrifar að vilja sínum,
- að eg gjöri á öllum skil
- orðunum sjálfur mínum.
- 11. Og svo bið eg alla þá
- til illsku mér ei virða,
- þó eg segi sannleik frá
- um sýslan heimsins stirða.
- 12. Dragi sér enginn manna móð
- af mínum brag til styggðar;
- þetta gjört er greindri þjóð
- til gleði, en ekki hryggðar.
- 13. Eg skal efna ævintýr
- eitt í kvæðum mínum,
- hvörsu jafnan drottinn dýr
- dugnað veitir sínum.
- 14. Þeim sem elska og óttast hann,
- öllum heitir launum,
- yfirgefur aldri þann
- í hans háska og raunum.
- 15. Hefi eg því mest í minni lagt
- af mörgum þessa eina
- historíu, sem mest er makt,
- í mínum kvæðum greina.
- 16. Hvör sem vill með hæversku sér
- hegða í orði og æði,
- setji þvílíkt sjónargler
- sér fyrir augun bæði.
- 17. Þar fyrir er það þeim ein synd,
- þetta má svo kalla,
- þessa ljósu, lifandi mynd
- láta úr minni falla.
- 18. Vér erum beðnir víst um það
- vísna smíð að greina;
- því skal byrja beint í stað
- brúðum frásögn eina.
- 19. Galisía gjörði einn
- göfugur kóngur stýra;
- Tíbúrtíus, herra hreinn,
- hét hans nafnið dýra.
- 20. Hélt hann frið og helgan rétt,
- heiðnar þjóðir deyddi,
- þar með grið og göfuga stétt,
- goðanna átrú eyddi.
- 21. Hans var kvonguð kónglig náð,
- á Kristum guðsson trúði;
- af Aragónía ítri láð
- ættaða fékk hann brúði.
- 22. Bar af hvörri mennt og mekt
- mæt, er kóngurinn átti,
- kunni alla kurt og spekt,
- sem kvinnur prýða mátti.
- 23. Bæði voru þau góð og gegn,
- guðligan lifnað frömdu;
- aldri spurðist fegri fregn;
- á fróma alla tömdu.
- 24. Sín á millum svinnust einn
- son þau dýran gátu;
- Pontus hét sá hýri sveinn,
- er hjó oft vargi átu.
- 25. Blíður af þeim í breyttum sal
- bar sem gull af eiri;
- af honum seinna segja skal;
- við söguna koma fleiri.
- 26. Í þennan tíma, það skal tjá,
- þeim sem hlýða vilja,
- Óríent stýrði soldán sá
- við söguna má ei skilja.
- 27. Að mekt og valdi var hann svo ríkur
- og veraldar góssi mestu,
- að enginn fannnst þar annar slíkur,
- átrú hafði vestu.
- 28. Lék við alla kristna kalt,
- kvaldi og rændi þjóðir,
- þar með drap og deyddi allt
- sem dýr eður vargar óðir.
- 29. Fjóra átti soldán sér
- syni í þennan tíma,
- þar með vopn og valdan her,
- til víga fús að stíma.
- 30. Kóngur talar við sonu sín,
- so þeir allir hlýða:
- „Eg vil birta ætlan mín
- fyrir eyrum minna lýða.
- 31. Minn skal einn hinn elzti son
- eignast lönd og ríki;
- þrír eiga öngva þar til von,
- þó þeim illa líki.
- 32. Þrjátigi skal hvör þúsund manns
- þiggja stríðs tilbúna,
- nauðþurft alla og annan fans
- með eyki gulli snúna.
- 33. Skip og góss sem gjald og menn,
- góðlig vopn og hesta,
- á meðan endast árin þrenn,
- ekki skal yður bresta.
- 34. Yðar hver skal sigla sér,
- so sem forlög standa;
- það væri kjör, ef kæmumst vér
- til kristinna manna landa.
- 35. Boðið trú á Machúmet,
- mun þess nafnið æðra;
- þraut eg slíka þegnum set,
- og þann tel eg æðstan bræðra.“;
- 36. Þessu játa bræður beint,
- búast þaðan að halda,
- létu bera á borðið steint
- byrðir grænna skjalda.
- 37. Þrjátigi þúsund þriggja hvör
- þaðan úr landi hafði;
- skeyti og hernesk fór í för
- og flest það nauðsyn krafði.
- 38. Kvendið grét, en kættist vargur,
- kveinar í hvörju holti;
- hornið gall, er hélt so margur
- úr höfnum riddarinn stolti.
- 39. Úr höfnum burt að bryggju sporður
- brast og sjávar þilja;
- lenda mitt í löndum norður
- lýðir þessir vilja.
- 40. Undu segl við siglu trés;
- söng þá veður í reiðum;
- þeyttum munni byrinn blés
- báru elgs á skeiðum.
- 41. Tárast loft, en sveipast sól
- sorgar faldi brúnum;
- hættan vóx, en skorti skjól;
- skellur sjór að húnum.
- 42. Sterkir vindar vögnum sjós
- um vatna brautir óku;
- um síðir norður lýður ljós
- land fyrir stöfnum tóku.
- 43. Á hvörju helzt sem hugurinn stár
- og hjartans girndin stangar,
- þar til maður þetta fár,
- þolir hann raunir langar.
- 44. Frost og hita, sorg og sár
- sigrar von þess góða,
- sé það heiður, sókn til fjár
- eður sætlig elskan fljóða.
- 45. Falla allir faldar trés;
- friðaðist reiðin græði;
- þornar sveitinn hesta hlés;
- hrinda vindar mæði.
- 46. Spanía kom að soldáns son,
- sá sem Pródus heitir,
- dró sér þá að vísu von
- að vinna kristnar sveitir.
- 47. Á Galisía gekk hann land,
- grimmur í brynju skærri,
- tuttugu mönnum beint í bland
- borg Sólógírem nærri.
- 48. Að fjórum hlutum frétti þá,
- er fann af byggðar mönnum:
- hvað landið hét og herra sá,
- hans að trúnað sönnum.
- 49. Þeir sögðu honum hið sanna til,
- sem að hann eftir frétti;
- þegar hann veit á þessu skil,
- þá frá landi setti.
- 50. Hann lézt mundi halda á braut,
- huldur gýgjar fiðri,
- kvaddi þá og kristnum laut,
- en kalt bjó undir niðri.
- 51. Ótrú sannast útlenzks hér,
- öngan skal því leyna;
- oftast hjartað ólíkt er
- orðum þeirra að reyna.
- 52. Fölsurum er það furðutítt,
- sem frómum lízt ei skarta;
- lætur einn sem bróðir blítt,
- býr þó illt í hjarta.
- 53. Lagði skipin leyni í,
- leitar ráðs við sína;
- fluttu stefnu þá með því
- þeir velja kaupmenn fína.
- 54. Biður þá öldin ekki prúð
- eigi lengi dvelja,
- segir, að þeir skyldu skrúð
- og skarlat látast selja.
- 55. Þar með sykur og silki frítt
- til sölu bjóða skyldu,
- flugél, guðvef, bjart og blítt
- boð síns herra fylldu.
- 56. Trúligt ráð þeir tempra það
- að taka svo að kveldi
- hús í þessum stóra stað,
- er sterka vörðu héldi.
- 57. Að morgni skyldu múra á
- menn þeir heiðnu ganga,
- so liggja mætti í leyni hjá
- liðsfólk kóngs hið stranga.
- 58. Stigar skulu við stræti hvört
- sterkir þá til greiða;
- ef þeir fá nú allt það gjört,
- eitthvað ber til veiða.
- 59. Þegar ráð er þetta statt,
- þá vill flest til sorgar;
- af skipunum tólf þeir skunda hratt
- skálkar heim til borgar.
- 60. Gjörðu rétt sem ríkur bauð,
- ráð síns herra fylldu,
- létust hafa allan auð,
- sem ýmsir kaupa vildu.
- 61. Sögðust vera Cípren af
- sendir menn til kaupa;
- hvör út þeirra gjaldið gaf,
- gjörðu margt að raupa.
- 62. Brynju allir bjarta þeir
- bera klæðum undir;
- drengir þess sem dimmir meir
- drekka á ýmsar lundir.
- 63. Nóttin sveipast himna hjúp,
- heldur ljós á flótta,
- stóran skugga dró yfir djúp,
- daginn myrkrið sótta.
- 64. Þarf ei lengja þetta spil,
- þanninn tókst að bragði;
- allt gekk það á einn veg til,
- eins og Pródus sagði.
- 65. Þegar vaktin var á braut
- víst á múrnum gengin,
- heiðin þessa þjóðin naut;
- þá uggði manna enginn.
- 66. Þá voru komnir þúsund manns
- þeirra heiðnu seggja
- saman í breiðan brodda krans
- borgar innan veggja.
- 67. Dagurinn kom, en renndi rauð
- reiðum sólin augum;
- hlakkar fold, þá fögur að bauð
- í fylsni myrkra draugum.
- 68. Horn var þeytt, en bumba börð,
- bilaði hjartað deigum;
- öll jörð skalf, þá aðsókn hörð
- aldur stytti feigum.
- 69. Þegar herlið höggva má,
- hjartað viknar móði;
- þeir vildu ei heldur vægja þá
- en vargar sauða blóði.
- 70. Myrtu og drápu einn veg allt
- unga menn og gamla;
- gjörist þeim kristnu geysivalt,
- ef guð vill ekki hamla.
- 71. Örva él að drífur dimmt;
- dýrar meyjar harma;
- vargar sóttu flokkum fimt
- fæðu sína varma.
- 72. Kóngur og drottning fregna fljótt
- fögnuð þrotinn mesta,
- í einum sal þau skrýðast skjótt;
- skerða heiðnir flesta.
- 73. Tíbúrt verst, en vill ei hann
- verða tekinn höndum;
- og mjög vel berst hinn mæti mann,
- móður í háska vöndum.
- 74. Kom þar loks, að kóngurinn hné
- kristinn dauður að velli;
- létu heiðnir liggja í hlé
- að leifa fleirum elli.
- 75. Dauði er vegur og leið til lífs,
- af löstum hjálpar sönnum,
- upphaf góðs, en ending kífs
- öllum kristnum mönnum.
- 76. Þreyttra hvíld og trega traust
- tel eg líkams dauða;
- gleðinnar lán og lífsins raust
- lausn er allra nauða.
- 77. Svo má sjá, að lukku lán
- lýði gjörir að pretta;
- þá varir minnst, í mestu smán
- menn að jafnan detta.
- 78. Því er hóf í heiðri bezt
- að halda öllum mönnum,
- styggja ei þá veitir vest,
- en vera með drengskap sönnum.
- 79. Enginn má hér ósköp nein
- af sér nokkur kaupa,
- ekki heldur gæfu grein
- gjöra á mis við hlaupa.
- 80. Efni valt hefur oss svo allt
- eðli fest á hjóli;
- þó syngi snjallt, þá situr þó hallt
- sérhvör maður á stóli.
- 81. Drottning gat um dyr út hleypt,
- döpur af stórri mæði;
- einn hefur möttul yfir sig steypt,
- en ekki fleiri klæði.
- 82. Út á nokkurn eyðiskóg
- með eina jungfrú vendi;
- eftir af sögunni enn er nóg
- ævintýr fyrir hendi.
- 83. Pontus kóngsson komst á braut
- og kapellán hans teiti
- dýrum fylgdi dreng með skraut,
- Damptenus að heiti.
- 84. Með honum voru í fylgd og för
- fjörutigi eðla barna;
- þessi vill með þýðlig svör
- þeim við dauða varna.
- 85. Héldu í fjalli hellir einn,
- höfðu öngva fæðu
- dagana þrjá; hinn dýri sveinn
- við Damptenum hóf so ræðu:
- 86. „Oss hæfir ekki hér til dauðs
- í hellir inni að svelta;
- vildi annað efni auðs
- uppi á hjóli velta.
- 87. Blíður guð mun bjarga enn
- burt úr angri nauða,
- so vér séum ei sjálfir menn
- sekir í vorum dauða.“;
- 88. Presturinn bannar börnum þá
- í burtu þaðan að ganga,
- segir, ef hlaupa hellir frá,
- heiðnir muni þau fanga.
- 89. Prestur sleppti piltum þá,
- Pontus ráðin kéru,
- hlaupa síðan hellir frá;
- af heiðnum teknir vóru.
- 90. Dvínar ófróðum mínum móð,
- mest vend prestum senda;
- þín mun ljóð, hið fína fljóð,
- flest kennd bezt að enda.
- 91. Kvæða smíði hæfir hóf,
- hætti brátt að létta;
- fræðið líður, lofa eg próf
- lítt sé bætt um þetta.
Heimild
breyta- Grímur M. Helgason (ritstj.) (1961). Rit Rímnafélagsins X : Pontus rímur. Reykjavík: Rímnafélagið.