Pontus rímur/10. ríma

X RÍMA

Ferskeytt

1. Fús er út hinn þrifni þustur,

þagnar leystur bandi;

Fjölnirs skeiða gríða gustur

gengur af hyggju landi.

2. Mundi eg tíunda meyjum óð

mjúkum orðum slyngja,

ef eg hefði allt eins hljóð

og Orpheus að syngja.

3. Pallas veiti lið og lán

lyndi mannsins spekja,

hjarðar guð, sem heitir Pán,

af höfga upp að vekja.

4. Bólginn hans að blási kjaftur

belgja í pípu kalda,

so hann Mídas eyrum aftur

opnum mætti halda.

5. Stentóríus með stríða rödd

sterkt skal ópið herð;

mætti þussa gabbi glödd

galda sveitin verða.

6. Fyrst Appolló hörpu hljóð

hæða og gabba flester,

þá mun skylt að skemmta þjóð

skvaldri því, sem vest er.

7. Cerberus þeim syngi reiður

sína rödd í eyra,

sem gleðin er og glaumur leiður

og gaman mega aldri heyra.

8. Aðra fá ei ósk af mér

eftir mínum vanda

en plagaðir og píndir verr

fyrir Plútons dyrum standa.

9. Jungfrú, ætla eg þetta þér

þenna flokk að vinna,

á meðan í orðum áset mér

af öðrum toga að spinna.

10. Vér inntum heiðinna ævispjöll

aldri glöggt af munni,

hvörsu raskast friðarins föll

og flúði hvör sem kunni.

11. Lesum af þeim lengra meir,

sem lífi halda náðu;

hverfa úr sögunni höldar þeir,

sem Heljar stíginn tráðu.

12. Verð eg segja virðum frá,

er vörgum bráðir afla,

hestar óðu að hnjánum þá

hræjum drifna skafla.

13. Friðsöm dýrin fengu náð,

fuglinn meinlaus hlakkar,

meðan vísirs varma bráð

varga sveitin smakkar.

14. Flokkur hinn heiðni fellur þar,

fargar orðstír góðum;

ekki á lífi eftir var

einn af heiðnum þjóðum.

15. Kóngsson reið með kappa sveit,

kom þar skeiðir lágu,

hyggst að fara í hefndar leit

hinna, er fangna sáu.

16. Heiðnir stukku hauðri af,

hælis leita kunna,

sjálfir steyptu sér á kaf

og sukku niður til grunna.

17. Kappar leystu kristna menn,

kvalda af písl og nauðum,

sára gjörðu að græða senn

og gröft að veita dauðum.

18. Pontus rétt með reiðisvip

róa lét til skeiða,

kanna vill nú Códrus skip

og kemur á drekann breiða.

19. Það var skip með Skrímnirs vess

skorið á ýmsar lundir;

leit hann aldri líkann þess

liðnar ævistundir.

20. Lítt trú eg þessi laufa Týr

liðinu heiðna vægi;

síðan sprang á sjóvar dýr

sonur kóngs hinn frægi.

21. Tókst þar brátt hið mesta morð;

mann þeir öngan spörðu;

Pontus hjó þá brátt fyrir borð

bragna þá, sem vörðu.

22. Pontus einum bragna bauð,

beint var hræðslu sólginn,

sér að vísa allan auð,

sem á var skeiðum fólginn.

23. Trauður gjörir það tiginn bað,

tjáir ei við að fresta,

sýnir honum í sögðum stað

silfur og gullið mesta.

24. Gripi og háfur góðar fann,

gæddar hirzlum vöndum,

slíkan auð ei heyrði hann

hvörgi á Norðurlöndum.

25. Kristna lét hann kappa þann,

kunni latínu ræða;

síðan lét af sárum hann

sjálfur Pontus græða.

26. Códrus hafði um hauður og hlé

hrausta kónga slegið,

árin tólf það ofsafé

úr ýmsum löndum dregið.

27. Þjáð skyldi ekki þvílík nauð

þann í vöku og blundi,

hefði vitað hvör þann auð

hreppa um síðir mundi.

28. Orðtak það hjá ýtum gengur,

ef ágirnd fylgir magni,

örfum hans að illur fengur

aldrei komi að gagni.

29. Skildi tal með skötnum þeim

skorti ei prís né æra;

féð allt lét til hallar heim

herra Pontus færa.

30. Heiður jókst á hjörva fund,

hans er líkinn valla;

nú þarf ekki niflungs kund

nokkur snauðan kalla.

31. Síðan endast styrjöld stór;

stýrðu kristnir lukku;

herinn heim til hallar fór

og heiðinna erfi drukku.

32. Fólkið gjörðist furðufátt;

fagnað ei má dvína;

kóngur þakkar herrum hátt

hjástoð alla sína

33. Þá var tal með tignum flest

af toga slíkum spunnið,

hvörjir verkin hreysti mest

hefðu í slaginu unnið.

34. Frægð af Ponto fyrstum rís,

fremd og alls kyns prýði;

honum lögðu heiður og prís

helzt yfir aðra lýði.

35. Guðfreyr þá var greindur næst

gildum stillirs arfa;

Andri af Lator ekki smæst

afrek þótti starfa.

36. Vernarð greindu virðar þá

væri hinn mesti kappi;

hermir sagan herra sá

hinum nærri stappi.

37. Enginn þeirra afrek má

orðunum sínum glósa;

heiðurinn veittist herrum þá,

sem helzt þeir vildu kjósa.

38. Átta daga öllum þeim

ekki bar til hryggða;

síðan riðu herrar heim,

hvör til sinna byggða.

39. Ferðin tókst þeim fullvel greið;

fylgdi Pontus mengi;

síðan hverfur heim á leið

hann með röskva drengi.

40. Pontus kætti kóngsins þjóð,

köppum virtist furði;

dóttir kóngsins dygg og rjóð

dýran sigurinn spurði.

41. Einkum fékk hún alla spurt

athöfn riddarans sterka,

fremd og prýði, fegurð og kurt

og fjölda snilldar verka.

42. Þetta gjörði göfugri frú

gleði í hjartað magna;

hoskust býst við hringa brú

honum með blíðu fagna.

43. Þegar kurtis kemst á snoð

um komu riddarans stranga,

sendi honum blíðust boð

og bað hann til sín ganga.

44. Pontus verkið þetta þrátt

þá var fús að vinna;

kemur tíðum kóngsson brátt

kléna jungfrú finna.

45. Strax á móti meyjan gekk

mætum hilmirs kundi,

alla gleði og yndi fékk

ung af þeirra fundi.

46. Jungfrú guði þakkar þá

þennan heiður og sóma

allan þann, sem innter frá;

af honum flestir róma.

47. "Hæstan fögnuð hjartans þel

hefur af þessu fengið,

að yður hefur að óskum vel

allt í stríðinu gengið.

48. "Náðuga frá," að kóngsson kvað,

"kyns það margan blekki;

flestir lofa lýðir það,

sem lítt er vert eða ekki.

49. Eg vil þakka yðar náð

með auðmýkt, jungfrú bjarta,

heiður, prís sem dygð og dáð,

dýran mér af hjarta.

50. Allt það bezta innast má

og eg kann fremst að megna;

skrumlaust öllum skýri eg frá;

skeður það yðar vegna.

51. Fremd og prýði, fegurð og skart,

fús vil eg það játa,

yðar sómi og ærlig art

öll mér lízt í máta."

52. "Mitt hefur hjarta manndóms hrærzt,"

mælti fæðir ljóna,

"yður, jungfrú, allra kærst

með æru og dygð að þjóna.

53. Gefi mér þar til gæzku og náð

guð af sinni mildi

yður þjóna af æðstri dáð,

eins og eg kjósa vildi."

54. "Kæri vin," að kurtis frú

klén við Pontus sagði,

"við yður held eg alla trú,

sem okkar á millum lagði.

55. utan hugsi ódygð mér

eflaust nokkra sýna;

við það skulu að vísu þér

vináttu minni týna."

56. "Yðar er ætlan ekki fín,"

enn réð Pontus róma;

"hafið ei þenna hug til mín,

sem hæfir ei okkar sóma."

57. Þessi og önnur þvílík orð

þeirra fóru á milli;

kvaddi síðan skikkju skorð;

og skildu so með snilli.

58. Sjálf þar eftir svinnust beið;

sorgum hrinda brúðir;

hilmirs syni heim á leið

hofmenn fylgja prúðir.

59. Þegar liðið var langt í frá,

letrin oss það skýra,

kóngurinn náði krankleik fá,

kunni ei ríkjum stýra.

60. Hertuga, greifa og göfuga menn

gramur til sín kallar;

þessir flýta síðan senn

sinni ferð til hallar.

61. Ráðgast um við dýra drótt,

dugir ei þanninn standi,

öllum greinir sína sótt,

segir, hvör á er vandi.

62. "Vandhæfi á virðist mér,

sem vora tign má prýða;

veljið einn að vísu þér,

sem viljið fúsir hlýða.

63. Herrar segja hann muni sjá

hæstar þarfir ríki.

"Oss er enginn annar hjá,

sem er hans Pontus líki.

64. Vér skulum þar fyrir velja hann

fyrir vora nauðsyn bráða,

af því kóngsson allvel kann

öllu landi að ráða.

65. Þessu játar þá til sanns

þengill fús af mildi:

"Öngan heldur innan lands

eg annan kjósa vildi."

66. Pontus hermir herrum þá,

að hafi sig misgáð illa:

"Ungur er eg yður í hjá

alla hluti að stilla."

67. Ekki tjáði orðum neitt

undanfæri að skýra;

hvört honum var það ljúft eða leitt,

löndum varð að stýra.

68. Prís og heiður Pontus vann,

prýða siðirnir góðir;

þar með elska og óttast hann

allar landsins þjóðir.

69. Hollur var honum hilmirs lýður

hlýðni og sæmd að gjalda;

og so hvað hann brögnu býður

búinn var hvör að halda.

70. Ósamþykki eyddi hann

og efldi á meðal ríkja;

og hann vissi enginn mann

út af lögunum víkja.

71. Allir forþént fengu laun,

forðast styrjöld alla;

þar fyrir hann í réttri raun

ráðvandan má kalla.

72. Hryggva gleður, en saddi svangt,

sjálfur nakta klæddi,

hjálpar aumum, rétti rangt,

rænta peningum gæddi.

73. Guðsþjónustu gjörði mest

göfugur Pontus rækja;

landsins mun því liðið flest,

hann langt að ráðum sækja.

74. Kvendið allt af kóngsson spyr,

kveikist sárri pínu;

fyrir hann ástar heitan byr

hún hafði í brjósti sínu.

75. Hvör bað guð í hjarta sér

hann sinn verða mætti,

en hann þeirra æ þess verr

angrið miður bætti.

76. Elskuteiknin allar þær

óspart frammi létu;

ást af Ponto engin fær,

oftliga fyrir það grétu.

77. Látum frúnum stríð og styggð

standa í þeirra valdi,

greinum hitt, að hatur og lygð

honum kom fyrst að gjaldi.

78. Heimsins blíða blekkir þá

í beztu virðing standa,

heiðri og löndum falla frá

í fár og stóran vanda.

79. Kunna vænlig vináttuhót

að vísu margan blekkja;

því er vant um veganna mót

vini og frændur þekkja.

80. Hlaðinni skeið er heim á leið

að halda bezt í tíma;

fyrðum sneið að færist greið;

falli tíunda ríma.

Heimild

• Grímur M. Helgason (ritstj.) (1961). Rit Rímnafélagsins X : Pontus rímur. Reykjavík: Rímnafélagið.