Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Ævintýri/Smalastúlkan og biskupinn
Smalastúlkan og biskupinn
Það var einu sinni ríkur bóndi á kirkjustað. Hann átti margt fé og hafði smalastelpu. Biskupinn var vanur að vera þar á næturnar þegar hann var að vísitatía. Hann hafði með sér fjóra sveina og beiddi so alltaf þennan bónda að ljá sér kirkjuloftið að liggja á. Einu sinni kemur hann, sem vant er, í stórveðursrigningu. So fer hann upp á kirkjuloft með sveina sína eins og hann er vanur um kvöldið. So kemur nú smalatelpa heim með kvíaskjóluna og rennur niðraf henni. Húsmóður hennar segir við hana hvað hún eigi að gefa henni til ef hún fari út á kirkjuloft og biðji biskupinn að lofa sér að sofa hjá hönum. Telpan segir hún skuli aldrei gera það hvað sem hún bjóði sér. Húsmóðir hennar segir að hún skuli fá hjá sér bezta klæðnaðinn sinn, reiðhestinn sinn með öllum reiðtygjum og bezta rúmið sitt ef hún geri það. Hinar vinnukonurnar segja að mikið sé henni boðið og muni hún gjöra það. Telpan segist aldrei skuli gera það til að láta spotta sig. So er farið að hátta og sofa og hugsar nú stelpan með sér hvað hún eigi að gera, tekur það fyrir að fara eins og hún kom frá smalamennskunni út að kirkjudyrum og er að hringla þar við kirkjuhringinn so þeir kalla ofan og spurja hvort nokkrir séu úti. Hún segir það vera. Þeir segja að ef nokkur sé úti þá skuli hann koma inn. Hún fer so inn á gólfið. Biskup spyr hvur sé hér niðri. Hún segir að það sé smalastelpan hérna. Hann spyr hvort hún hafi verið send hingað. Hún segir að ekki hafi það verið eiginlega að hún hafi verið send, en þegar hún hefði komið frá smalamennskunni hefði húsmóðir sín sagt við sig hvað hún ætti að gefa sér til að fara út í kirkju og biðja biskupinn að lofa sér að sofa hjá hönum. Biskup spyr hvað hún hafi boðið henni til þess. Hún segir hönum það. Hann segir að það sé bágt að sita það af henni og skuli hún fara úr fötunum og so fær hann henni skósíða léreftsskyrtu og segir henni að koma í skyrtunni upp á loft. Hún fer so úr þessari for og kemur so upp í skyrtunni. Hann segir henni að fara upp í til fóta sinna. Stelpa gerir það.
So um morguninn atlar stelpan að fara að smala eins og hún var vön, en biskup segir henni að liggja kjurri, það sé ekki oft að hún sofi hjá biskupi, hún húsmóður hennar muni ekki hafa ætlazt til að hún færi að smala. So þegar húsmóðir hennar er komin á fætur fer hún út í kirkju að færa biskupi morgunverð. Henni verður þá heldur en ekki bilt við þegar hún sér telpuna til fóta biskupsins, og segir hvað skrattann hún sé að gera að fara ekki að smala. Biskup segir að hún muni ekki hafa ætlazt til að láta hana smala þegar hún hafi sent hana út til sín [í] gærkvöldi og hún megi út með fötin og hestinn með reiðtygjum og bezta rúmið, en hún segir það lygi. So þá er kallað á vinnukonurnar og þá segja þær að stelpan segi satt. So hún má til að fá henni það allt. Hún fer í allan búninginn og so er tekinn reiðhesturinn hennar og lagður á hann söðullinn og so fær hún bezta rúmið og so fer biskup með hana með sér í burtu og tekur hana fyrir þjónustustúlku því hún var mjög efnileg og so giftist henni einn biskupsþénarinn. Biskup hafði látið kenna honum til prests og so vígði hann hann, útvegaði honum gott brauð og fóru þau síðan þangað að búa og lifðu bæði vel og lengi. Og endar svo þessi saga.