Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Galdrasögur/Gandreiðin (1)
Gandreiðin
Einu sinni var prestur nokkur, vænn maður og velmegandi. Hann var nýkvæntur er þessi saga gjörðist og átti hann unga og fríða konu er honum þótti sérlega vænt um enda var hún að öllu afbragð annara kvenna í nálægum sveitum um þann tíma. Nokkur annmarki var þó á um ráð hennar er presti þótti ekki svo lítils verður og það var að hún hvarf á burt hverja jólanótt, og vissi enginn hvað af henni varð. Spurði þó prestur hana oft og þrásamlega um það. en hún sagði hann það engvu varða. Það eina varð þeim að sundurþykkju.
Einhverju sinni vistaðist til prests förudrengur nokkur; hann var lítilmenni á vöxt og viðgang, en það ætluðu menn hann mundi vita fleira fyrir sér en aðrir menn óbreyttir. Líður svo fram til jóla að ekkert ber til tíðinda. En á aðfarakvöld jóla er drengur út í hesthúsi að kemba og hirða eldishesta prestsins. Hann veit ekki fyrri til en konu prestsins vindur þar inn og gefur hún sig á tal við dreng um ýmsa hluti. Og er minnst varði bregður hún beizli undan svuntu sinni og leggur við dreng; fylgir því svo mikið töfraafl að drengur líður prestskonunni að fara á bak sér og hleypur hann þegar á stað sem fugl flygi; fer hann yfir fjöll og dali, kletta og klungur og hvað sem fyrir er; er því líkast sem hann vaði reyk mikinn. Loksins koma þau að húsi einu litlu. Þar fer hún af baki og bindur dreng við hæl einn er stóð í húsveggnum. Prestskonan gengur að dyrum hússins og klappar upp á. Kemur þar út maður og fagnar henni ágæta vel. Leiðir hann prestskonu með sér inn í húsið. En er þau eru horfin leysir drengur beizlið frá hælnum og nær því síðan fram af sér og stingur því hjá sér. Síðan læðist hann upp á húsið og sér inn um rifu sem á var þekjunni hvað um er að vera inni. Hann sér að þar sitja tólf konur við eitt borð og maður sá er út kom hin þrettándi. Þar þekkir hann húsmóðir sína. Það sér hann að konurnar bera mikla virðingu fyrir þessum manni og eru þær að segja honum ýmislegt af brögðum sínum og listum. Þar á meðal segir prestskonan frá því er hún hefur riðið hingað lifandi manni og þykir húsráðandanum það mikil býsn því það sé hin rammasta gandreið að ríða lifandi manni. Segir hann hana mundu verða afbragð annara í galdri, „því þetta vissi ég engan áður kunna nema sjálfan mig.“ Hinar konurnar verða þá allar upp til handa og fóta og biðja hann kenna sér þessa list. Leggur hann þá bók fram á borðið, gráa ílits og ritaða með eldi eða eldslitum stöfum. Bar af stöfunum glætu nokkra um húsið og var þar ekki önnur birta. Tekur nú húsráðandinn til að kenna konunum á bók þessa og útskýra fyrir þeim innihald hennar og nemur drengur allt eftir það sem hinn hafði fyrir.
Líður svo undir morgun og segja konurnar nú muni mál að fara. Er þá kennslunni hætt, en konurnar taka upp hjá sér sitt glasið hver og rétta húsráðanda. Sér drengur að í þeim er eitthvað rauðleitt er húsráðandinn sýpur og réttir síðan konunum aftur glösin. Kveðja þær hann síðan með mestu virktum og fara út úr húsinu. Sér þá drengur að konurnar hafa allar sitt beizlið hver og eiga sinn reiðskjótann hver. Ein hefur hrosslegg, önnur kjálka, þriðja herðablað og s. frv. Tekur hver sinn reiðskjóta og ríða á burt. En frá prestskonunni er það að segja að hún finnur hvergi sinn reiðskjóta, ærist hún í kringum allt húsið, og er minnst varir stekkur drengur ofan af húsinu og að henni og kemur á hana beizlinu. Sezt síðan á bak og heldur heimleiðis. Hefur hann lært svo mikið um nóttina að hann getur stýrt prestskonu rétta leið og segir ekki af ferð þeirra fyrri en þau komu aftur í hesthúsið sama og þau fóru frá. Þar fer drengur af baki og bindur prestskonuna í hesthúsinu. Gengur síðan heim og segir tíðindin hvar hann hafi verið og hvar prestskonan sé nú niðurkomin og með hverjum atburðum þetta hefur skeð. Verður öllum mönnum bilt við og ekki sízt presti. Er nú prestskonan tekin og krafin til sagna. Meðkennir hún loksins að hún og ellefu prestskonur aðrar hafi um nokkur ár gengið á Svartaskóla og fjandinn sjálfur hafi kennt þeim þar galdur og að einungis eitt ár hafi verið eftir af þeirra kennslutíma. Segir hún að hann hafi áskilið tíðablóð þeirra í kennslukaupið og það hafi verið það sem drengur sá rautt í glösunum. Eru síðan prestskonunni goldin makleg málagjöld sinnar illsku.