Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri/Goðfræðisögur/Grímshóll (2)
Grímshóll
Það hefur lengi verið siður í Rangárvallasýslu að menn hafa farið þaðan til sjóróðra eitthvað suður. En einu sinni bar svo við að unglingsmaður nokkur, Grímur að nafni, ætlaði suður í Leiru til útróðra. Grímur var fyrirvinna hjá móður sinni, en faðir hans var dáinn. Grímur fór nú með öðrum Rangvellingum suður, en er þeir komu suður undir Vogastapa bar svo við sem oft má verða að reiðgjörð slitnaði á hesti Gríms svo hann varð að staldra við til að bæta gjörðina. Grímur var aftastur í lestinni og tóku því samferðamenn hans ekki eftir því að hann stóð við; héldu þeir þá áfram og bar leiti á milli. En er Grímur var einn orðinn kom að honum maður einn. Sá maður falar Grím til að róa hjá sér um vertíðina, en Grímur skorast undan og kvaðst vera ráðinn hjá manni í Leirunni og segir honum hver sá sé. Spyr Grímur manninn hvar hann eigi heima, en hann sagði bær sinn væri þar skammt frá þeim. Leggur hann þá fast mjög að Grími og segir að hans aflabrögð muni ei verða minni hjá sér en Leirumanninum sem hann sé ráðinn hjá. Og hvernig sem þeim hafa nú farizt orð á milli þá fór Grímur með hinum ókunna manni. Komu þeir brátt að snotrum bæ, vel byggðum. Maðurinn spurði Grím hvað hann ætli að gjöra við hestinn, Grímur kvaðst hafa ætlað að senda hann heim aftur þó hann helzt hefði viljað hafa hann þar hjá sér til lokanna til þess að geta flutt eitthvað á honum með sér heim til móður sinnar. Maðurinn segist þá skuli sjá eitthvað fyrir hestinum og tók við honum, en Grímur vissi ei um hann framar að sinni.
Nú byrjar vertíðin og róa þeir Grímur tveir á báti og hlóðu í hvert skipti. En er að landi kom var Grími sagt að ganga heim og hvíla sig og vissi hann því aldrei hvað um fiskinn varð eða hvað mikið þeir höfðu fengið í hlut, enda grennslaðist hann eftir hvorugu. Undi hann sér mjög vel og fannst honum tíminn stuttur og ei vissi hann heldur hvað á hann leið. Ekki lagði hann mat á borð með sér.
Einhvern dag er þeir eru á sjó, bóndi og Grímur, spyr bóndi hann hvert hann viti hvað nú sé liðið á vertíðina eða hvað mikið þeir sé búnir að fiska. Grímur neitti því. Þá segir bóndi honum að lokadagurinn sé á morgun, – „og ef við fáum eins og vant er í dag á bátinn okkar, þá höfum við fengið tíu hundruð til hlutar, en sá sem þú varst ráðinn hjá hefur fengið hálft fjórða hundrað.“ Spyr hann þá Grím hvert hann vilji ekki vera kyrr hjá sér eða hvert hann þurfi nauðsynlega að fara heim um lokin. Grímur segist mega til að fara heim. En er þeir höfðu fengið á bátinn halda þeir að landi og daginn eftir býst Grímur til heimferðar. Bóndi spyr Grím hvað hann vilji helzt hafa á hestinum austur og segist Grímur ætla að flytja kvistinn og höfuð. Bóndi spyr hvert móðir hans þurfi ei korns. Grímur segist ekki geta hugsað til að hafa það með sér í það skipti. Bóndi segir að á lestunum skuli hann koma með tíu hesta með reiðingi og geti hann þá hvort sem hann heldur vilji fengið á þá hjá sér eða lagt fiskinn inn hjá öðrum. En er Grímur ætlar af stað fær bóndi honum tilbúna bagga á tvo hesta og voru annað kornbaggar, en hitt fiskbaggar, og segir hann skuli eiga þá. Grímur segist ei geta flutt nema aðra baggana. Bóndi segist skuli ljá honum hest og fær honum brúnan hest. Grímur tók og sinn hest og var hann svellspikaður. Fer nú Grímur af stað og hittir samferðamenn sína; þeir voru þá á heimferð líka. Þeir spurðu hvar hann hefði verið um veturinn, en hann sagði þeim óglöggt frá öllu. Þegar heim kom sagði hann móður sinni allt sem farið hafði.
Líður svo fram á lestir; þá býst Grímur að heiman með tíu reiðingshesta í lest. Margir voru þeir saman Rangvellingar. En er suður eftir kemur dregst Grímur aftur úr og missa þeir hans svo þeir vissu ei hvert hann fór, samferðamennirnir. Halda þeir svo leiðar sinnar. Kemur nú Grímur til formanns síns; tók hann vel móti honum og lét Grím fá nauðsynjar allar er hann þurfti og miklu meira en hann hafði ætlað.
En er Grímur var albúinn til burtfarar spyr bóndi hvert hann þurfi ei peninga við. Grímur segir að svo sé, en hann muni vera búinn að fá fyrir hlutinn sinn og því hafi hann ei nefnt það. Bóndi fær honum þá 40 spesíur. Bóndi spyr Grím hvert hann hafi sagt nokkrum hvar hann hafi róið. „Engum nema móður minni einni,“ segir Grímur. „Jæja,“ sagði bóndi, „ég vissi það að þú hafðir sagt frá því því þess vegna hefur það komizt á loft. En nú eru þorskhöfuðin þín“ segir bóndi; „þau verðurðu að sækja seinna.“ Grímur játti því. Skilja þeir síðan með kærleikum. Fer Grímur heim og undruðust menn mjög afla hans. Seinna fór hann skreiðarferð og sótti þorskhöfuðin; bar ekki til tíðinda í þeirri ferð nema að bóndi falar hann til að róa hjá sér aðra vertíðina til og var Grímur fús á það. Segir ekki af því meir nema aflabrögð og aðgjörðir fóru að öllu eins og fyrri. Þessu fór fram nokkrar vertíðir. En einu sinni spyr formaður Grím hann að hvort hann mundi ei vilja fara til sín þegar móðir hans væri önduð og eiga dóttur sína. Grímur þekkti stúlkuna og féll hún vel í geð svo hann þá þegar boð bónda.
Líða nú enn nokkur ár þangað til móðir hans deyr. Sjá þá nábúar Gríms að ferðasnið er á honum. Grímur býr sig nú hið skjótasta til burtferðar og selur allt það er hann gat ei með sér flutt. Heldur hann nú suður, en engi vissi upp á víst hvert hann fór nema hvað samferðamenn hans komust næst að hann mundi hafa farið að hól þeim er á Vogastapa fyrir ofan Reiðskarð. Hóll þessi er æði stór með vörðu á og er hann kallaður Grímshóll síðan. Aldrei varð neitt vart við Grím eftir þetta hvorki á Rangárvöllum né í veiðistöðvum.