Brennu-Njáls saga/77
Gunnar vaknaði í skálanum og mælti: „Sárt ert þú leikinn Sámur fóstri og búið svo sé til ætlað að skammt skuli okkar í meðal.“
Skáli Gunnars var ger af viði einum og súðþaktur utan og gluggar hjá brúnásunum og snúin þar fyrir speld. Gunnar svaf í lofti einu í skálanum og Hallgerður og móðir hans.
En er þeir komu að bænum vissu þeir eigi hvort Gunnar mundi heima vera. Gissur mælti að nokkur skyldi fara heim á húsin og vita hvað af kannaði en þeir settust niður á völlinn meðan. Þorgrímur austmaður gekk upp á skálann. Gunnar sér að rauðan kyrtil ber við glugginum og leggur út með atgeirinum á hann miðjan. Þorgrími skruppu fæturnir og varð laus skjöldurinn og hrataði hann ofan af þekjunni. Gengur hann síðan að þeim Gissuri þar er þeir sátu á vellinum.
Gissur leit við honum og mælti: „Hvort er Gunnar heima?“
„Vitið þér það en hitt vissi eg að atgeir hans var heima.“ segir Austmaðurinn.
Féll hann þá niður dauður. Þeir sóttu þá heim að húsunum. Gunnar skaut út örum að þeim og varðist vel og gátu þeir ekki að gert. Þá hljópu sumir á húsin upp og ætluðu þaðan að að sækja. Gunnar kom þangað að þeim örunum og gátu þeir ekki að gert og fór svo fram um hríð. Þeir tóku hvíld og sóttu að í annað sinn. Gunnar skaut enn út örunum og gátu þeir enn ekki að gert og hrukku frá í annað sinn.
Þá mælti Gissur hvíti: „Sækjum að betur, ekki verður af oss.“
Gerðu þeir þá hríð hina þriðju og voru við lengi. Eftir það hrukku þeir frá.
Gunnar mælti: „Ör liggur þar úti á þekjunni og er sú af þeirra örum og skal eg þeirri skjóta til þeirra. Og er þeim það skömm ef þeir fá geig af vopnum sínum.“
Móðir hans mælti: „Ger þú eigi það son minn að þú vekir þá er þeir hafa áður frá horfið.“
Gunnar þreif örina og skaut til þeirra og kom á Eilíf Önundarson og fékk hann af sár mikið. Hann hafði staðið einn saman og vissu þeir eigi að hann var særður.
„Hönd kom þar út,“ segir Gissur, „og var á gullhringur og tók ör er lá á þekjunni og mundi eigi út leitað viðfanga ef gnógt væri inni og skulum vér nú sækja að.“
Mörður mælti: „Brennum vér hann inni.“
„Það skal verða aldrei,“ segir Gissur, „þó að eg viti að líf mitt liggi við. Er þér sjálfrátt að leggja til ráð þau er dugi svo slægur maður sem þú ert kallaður.“
Strengir lágu á vellinum og voru hafðir til að festa með hús jafnan.
Mörður mælti: „Tökum vér strengina og berum um ásendana en festum aðra endana um steina og snúum í vindása og vindum af ræfrið af skálanum.“
Þeir tóku strengina og veittu þessa umbúð alla og fann Gunnar eigi fyrr en þeir höfðu undið allt þakið af skálanum. Gunnar skýtur þá af boganum svo að þeir komast aldrei að honum. Þá mælti Mörður í annað sinn að þeir mundu brenna Gunnar inni.
Gissur svarar: „Eigi veit eg hví þú vilt það mæla er engi vill annarra og skal það aldrei verða.“
Í þessu bili hleypur upp á þekjuna Þorbrandur Þorleiksson og höggur í sundur bogastrenginn Gunnars. Gunnar þrífur atgeirinn báðum höndum og snýst að honum skjótt og rekur í gegnum hann atgeirinn og kastar honum dauðum á völlinn. Þá hljóp upp Ásbrandur bróðir hans. Gunnar leggur til hans atgeirinum og kom hann skildi fyrir sig. Atgeirinn renndi í gegn um skjöldinn og svo meðal handleggjanna. Snaraði Gunnar þá svo fast atgeirinn að skjöldurinn klofnaði en brotnuðu báðir handleggirnir og féll hann út af vegginum. Áður hafði Gunnar særða átta menn en vegið þá tvo. Þá fékk Gunnar sár tvö og sögðu það allir menn að hann brygði sér hvorki við sár né við bana.
Hann mælti til Hallgerðar: „Fá mér leppa tvo úr hári þínu og snúið þið móðir mín saman til bogastrengs mér.“
„Liggur þér nokkuð við?“ segir hún.
„Líf mitt liggur við,“ segir hann, „því að þeir munu mig aldrei fá sóttan meðan eg kem boganum við.“
„Þá skal eg nú,“ segir hún, „muna þér kinnhestinn og hirði eg aldrei hvort þú verð þig lengur eða skemur.“
„Hefir hver til síns ágætis nokkuð,“ segir Gunnar, „og skal þig þessa eigi lengi biðja.“
Rannveig mælti: „Illa fer þér og mun þín skömm lengi uppi.“
Gunnar varði sig vel og fræknlega og særir nú aðra átta menn svo stórum sárum að mörgum lá við bana. Gunnar ver sig þar til er hann féll af mæði. Þeir særðu hann þá mörgum stórum sárum en þó komst hann úr höndum þeim og varði sig þá enn lengi en þó kom þar að þeir drápu hann.
Um vörn hans orti Þorkell Elfaraskáld í vísu þessi:
- Spurðum vér hve varðist
- vígmóðr kjalar slóða
- glaðstýrandi geiri,
- Gunnar, fyrir Kjöl sunnan.
- Sóknrýrir vann sára
- sextán viðar mána
- hríðar herðimeiða
- hauðrmens en tvo dauða.
Gissur mælti: „Mikinn öldung höfum vér nú að velli lagt og hefir oss erfitt veitt og mun hans vörn uppi meðan landið er byggt.“
Síðan gekk hann til fundar við Rannveigu og mælti: „Vilt þú veita mönnum vorum tveimur jörð er dauðir eru og séu hér heygðir?“
„Að heldur tveimur,“ segir hún, „að eg mundi veita yður öllum.“
„Vorkunn er þér til þess er þú mælir,“ segir hann, „því að þú hefir mikils misst“ og kvað á að þar skyldi engu ræna og engu spilla. Fóru á braut síðan.
Þá mælti Þorgeir Starkaðarson: „Eigi megum vér vera heima í búum vorum fyrir Sigfússonum nema þú Gissur hvíti eða Geir goði sért suður hér nokkura hríð.“
„Þetta mun svo vera,“ segir Gissur og hlutuðu þeir og hlaut Geir eftir að vera.
Síðan fór hann í Odda og settist þar. Hann átti sér son er Hróaldur hét. Hann var laungetinn og hét Bjartey móðir hans og var systir Þorvalds hins veila er veginn var við Hestlæk í Grímsnesi. Hann hrósaði því að hann hefði veitt Gunnari banasár. Hróaldur var í Odda með föður sínum. Þorgeir Starkaðarson hrósaði öðru sári að hann hefði Gunnari veitt. Gissur sat heima að Mosfelli.
Víg Gunnars spurðist og mæltist illa fyrir um allar sveitir og var hann mörgum mönnum mjög harmdauði.