Guðmundar saga Arasonar/23
Á þessum tímum, sem herra Guðmundr góði kom af Íslandi til Niðaróss at taka byskupsvígslu með guðs forsjá, var liðit frá holdgan vors herra þúsund ok tvau hundruð ok tvau ár á dögum Innocentii páfa þriðja með því nafni, er var dýrðar eftirdæmi formönnum í kristninnni, því at hann var stjórnsamr ok ölmusugóðr, þar með nytsamligr síðar um tímum í lagasetning ok predicamentis. Hann hélt almenniligt þing í Latran, svo at upp sátu þúsund tvau hundrað ok fjórtán formenn heilagrar kirkju ýmisligra stétta. Á hans tímum byrjaðist ok lögtókst hvorrtveggi lifnaðr, Prédikara ok Berfættu bræðra. Honum eignar heilög bók fyrsta compileran Decretalium, en Honorio tertio næst eftir hann. Sat hann honum ok næstr í páfadóminum fyrir Gregorium nonum.
Nefndr Innocentius efldi þat hús í Róma, er hann kallaði heilags anda spítal, ok lagði þar til svo miklar eignir ok rentur sem þörf beiddi. Var þat föðurleifð hans, því at hann hafði verit ríkr maðr fyrir páfadóminn, kynjaðr af þeirri hálfu Italie, er Kampania heitir. Hann bannfærði Ottonem keisara fjórða með því nafni fyrir svo einkanligt efni sem hér stendr. Keisarinn var hans sjálfs vígsluson, ok er hann skyldi eið vinna í vígslunni, stafar herra páfinn svo frekan, at allar þær eignir, sem at fornu hefði til heyrt krúnu keisarans ok nú væri skutlaðar, skal hann með sterkri hendi aftr skipa fyrra stétt. Keisarinn er tregr at sverja, því at hann skilr með sér, at þetta mál hefir auga, sem þeim báðum mun af leiða inn mesta ótila. En þann tíma, sem herra páfinn knýr hann at eiðstafnum, sverr hann.
Um daginn eftir, sem herra páfinn veitir honum ágætliga ok þeir sitja báðir samt, talar keisarinn svo: „Heilagr faðir,“ segir hann, „framan eið buðuð þér mér í dag.“
Herra páfinn svarar: „Hann var réttvísliga framr, en í enga grein framar.“
Keisarinn svarar: „Þat er ljóst, at þér munið gjarna aftr leggja þat, er þér haldit ok vísvitat er, at keisaradæminu til heyrir.“
„Hvat er þat?“ segir herra páfinn.
„Þat heitir Matthildar arfr,“ segir keisarinn.
Herra páfinn talar þá, ok bregðr lítt: „Þat er heilög Rómakirkja hefir haft ok mínir forverar haldit í náðum ok friði fyrir minn dag, skulum vér halda sem einn rómverskr byskup fyrir hverjum lifanda manni, ok ef nokkurr dirfist at ræna kirkjuna ok oss svo höldnu gózi, skulum vér gjarna prófa, hvort sverðit Petri kann bíta hálsinn á honum.“
Keisarinn svarar fá um at sinni, en ferr til litlu síðar ok tekr upp alla þá eign, sem fyrr var nefnd. Þessi var hans bannsetningarsök. Skipaði herra páfinn annan keisara í hans rúm, þann ok svo fallinn sem finnst í þessa háttar letrum. En vér munum þaðan aftr venda til virðuligs föður herra Guðmundar ok sjá, hversu gerist hans vígsla.