Guðmundar saga Arasonar/38
Virðuligr herra Guðmundr byskup, útlægr fyrir guðs réttlæti, sat á næsta vetr í syðra byskupsdæmi með Snorra Sturlusyni, vel haldinn á þann sið, sem þá var í landi. Herra Páll byskup sendir honum orð ok býðr honum sinn kost, meðan sem harðast lægi á ófriðarstormr, ok herra Guðmundr þakkar honum boð, en treystir eigi at þiggja, því at hans meingerðamenn stóðu í kærri vináttu Páls byskups.
Sem vetrinn er af liðinn, staðfestir herra Guðmundr byskup með sér ok sínu ráði at venda heim af útlegð til kirkju sinnar, ef hans vegir tálmast eigi af óvina forsát. Því fær Snorri honum ok hans fylgd norðr til sjóvar, er Hrútafjörðr kallast, – þar mætast byskupsdæmi, – allan nógligan kost, ok skilja með blíðu.
Herra byskup ræðr til skipa ok hugsar at fara sjáveg alla leið norðr til lægis þess, er heitir Kolbeinsárós ok næst liggr byskupsstólnum, en þessi forhugsan gengr honum eigi fram, því at fyrr en hann kemr á skip, eru þær fréttir norðan, at Arnórr ok Sigurðr taka með flokk ok ferð hafnir allar á veginum, en hafa liðsdrátt á landi ok ætla því liði at stefna móti byskupinum, þegar þeir vita glöggt, hvar hann kemr fram.
Fyrir þessi tíðendi skilr herra byskup, at allt er samt ok fyrr, vill eigi leiða fá menn í forað ok vendir ferð sinni til syðra byskupsdæmis, þar sem heitir Steingrímsfjörðr. Þar fregn hann norðan framferð prestanna, hversu þeir sungu í forboði ok bönnuðum stöðum með náveru bannsettra manna, er alla illsku draga móti kirkjunni, sem fremst megu þeir afla. Því gerir byskupinn bréf, fyrirbjóðandi þeim framleiðis undir efstu banns viðrlögu at fremja guðs embætti sér til áfalls ok fyrdæmingar.
En er þessur bréf koma norðr, þykkir þeim harðna at eins ok bregða þó undir sitt óráð, en verpa í vind byskupsins orð fyrir eigin vondskap ok illar fortölur.
Er þar eignat mikit af fyrrnefndum munk, bróður Gunnlaugi at Þingeyrum. Má þat ok trúligt þykkja fyrir þann forsligan hlut, er af honum segist, at svo sem hann hafði diktat novam historiam sancti Ambrosii, fór hann norðr til Hóla þann tíma, sem byskup var heima, gekk fram í kór næsta kveld fyrir festum Ambrosii ok hefir upp at óspurðum byskupinum þat nýja dikt, er hann hafði saman borit. En er þat kemr fyrir herra Guðmund byskup, gengr hann fram í kór ok fyrirbýðr honum undir forboðspínu at leiða inn nokkura nýjung orlofslausa í sína kirkju, segir miklu lofligra ok kirkjunni makligra þat kompon, er samdi blessaðr faðir Gregorius páfi í Róma. Lætr bróðir Gunnlaugr þá niðr falla ok fekk fyrir dirfð heyriligan kinnroða.
Herra Guðmundr byskup, sem hann fær enga náð í sínu byskupsdæmi, vitjar vini sína, er honum forðum öfluðust í kennimannsstéttum, svo sem útlægr maðr í nafni Jesú Kristi. Fyrir því hneigir hann í þær hálfur landsins syðra byskupsdæmis, er Vestfirðir heita. Taka Vestfirðingar hann sem fyrr með allri blíðu ok manndóm, greiða ok góðvilja af fremstum föngum. Veitir ok guð þeim þegar stundliga þar í mót fagra réttarbót, því í þeirri ferð verða margir merkiligir hlutir fyrir guðs mann, þótt hér greinist fár af mörgu, einkanliga hversu hann frjálsaði menn ok héruð af því flagði eða fjanda, er þeir nefndu Selkollu. En á hvern hátt þessi óhreinn andi kom til í fyrstu eða hversu hennar yfirgangr steyptist fyrir bæn ok blessan Guðmundar byskups, stendr hér skrifat.