Guðmundar saga Arasonar/5
Á næsta ári eftir fæðing Guðmundar gengr herra Björn Hólensis almenniligan veg um dauðadyrr. Er þá kjörinn af landsmönnum sæmiligr maðr, síra Brandr, er varð fjórði Hólabyskup, sem fyrr var ritat. Á hans dögum öndverðum andaðist Klængr byskup Skálholtensis, en inn sæli Þorlákr byskup vígðr, sitr fimmtán ár ok ferr svo til guðs. Tekr þá Páll, frændi hans, byskupstign. Herra Brandr setr sína vígsluhönd yfir inn góða Guðmund, þegar hann hefir tólf ár, ok þaðan fram sem tímar lofast. Vígist hann þá lesdjákn.
Var hann þegar hvass í hugviti ok glöggrar greinar, bæði til bækr ok brjóstvitru, eigi síðr til veraldar ok lands laga, ef hann hefði þat viljat fága. Þegar í æsku var hann gildrar lundar, eigi gjarn at afleggja sitt mál, þótt við aflamun væri at etja, sem enn mun síðar greint verða. Mjök ástúðligr var hann bæði frændum ok vinum, svo at borð var honum til reiðu með gleði húsbónda, hvar hann vildi hafa.
En sakir þess, at af mannraunum vaxa manndýrðir, fær hann þunga plágu í greindum stétt, því at í skipferð nokkurri muldi sundr fótlegginn annan. Fylgdi þeim meiðslum slík mæða ok meinlæti, sem kunnigt er, áðr greri, því at í fyrri festing dugði eigi, ok varð at brjóta í annat sinn. Bar hann þetta allt með megnu hugskoti, því at hann vissi vel, at þann sem vors herra miskunn mæðir í þessum heimi, hefir hann disponerat at gera sinn hægri handar son í andligu lífi. því at sá veit gerst, er greinir alla hluti, hvor skriftin er léttbærri.
Er héðan ljóst, at þeir villast, er faðma stundliga blíðu, en beiðast undan ráðningarsprota guðs, svo sem lesit er af Mauricio keisara, er var á dögum ins mikla Gregorii páfa. Sjá Mauricius var óhlýðinn herra páfanum, fyrst af áleitni ok umlestrum, en síðar af lífs umsátrum, þar til at á stræti Róme birtist maðr í munksklæðum með brugðnu sverði, ok segir, at sá sami brandr skal fljúga í gegnum Mauricium keisara á því sama ári. En er keisaranum flyzt þessi sýn, biðr hann ok lætr biðja heilaga kristni, at guð firri hann þessi ógn.
Þessu næst, sem hann sefr á einni nátt, hljóðar yfir hann rödd með þvílíkum róm: „Hvort viltu heldr þiggja þyrmingina hér eða í öðru lífi?“
Hann svarar: „Guð drottinn minn, ber mik hér fyrir glæpi mína, at ek finna miskunn á degi þínum.“
Eftir þetta var hann drepinn, kona hans ok synir, af riddara Fóka, er næstr var keisari eftir hann.
Þvílík dæmi ok önnur heilagra ritninga laða til sín guðs valdir menn. Því fagna þeir í hverri mótstöðu, sem vér trúum inn góða Guðmund gert hafa, því at yfir þat, er fyrr var tját, hallast at honum mæður ok manna missur, svo at æ valdi þá braut ór hans ætt ok vináttu, sem hann syrgði mest. Gerðist svo héðan af at, með guðs miskunn ok ásjá, at hann fyrirlætr heims blíðu því framar, sem hann skildi gerr, hvern flótta ok píning hún hafði til hans. En þó sýndist svo í aðra grein, at í þenna punkt léti veröldin vel við hann, því at hatr ok hermd eftirveranda stríðs var enn eigi komit.