Guðmundar saga Arasonar/51
Svo berr til einn hátíðisdag, sem herra Guðmundr hefir sungit messu ok gengr út af kirkjunni með kórsbræðrunum og fleirum klerkum, at fjórir fátækir menn koma á móti honum ok biðja ölmusu með ákafa. Herra byskup segist eigi nú í stað nærhendis hafa til ölmusugerða. Þeir standa í bæn því fastara ok láta eigi frá hefjast.
Herra byskup kallar þá hljóðliga klerk sinn ok segir svo: „Mér kemr í hug, son minn,“ segir hann, „at vér höfum ínóg at gefa, tak þú kerit, er mér offraðist í messunni.“
Sem klerkr hefir til látit ok herra byskupt við tekit, talar hann svo: „Hvat mun nú? Þér eruð fjórir en einn er hluturinn. Hversu má ek nú þessu skipta?“
Síðan lítr hann til himins ok segir svo: „Drottinn minn, Jesús ok sankta Máría, skiptið þit.“
Eftir þetta varpar hann kerit niðr á marmarann, svo at stökkr í fjóra hluti. Tekr síðan hverr sinn hlut. Vóru kerbrotin jafnþung, síðan vágust, svo at eigi var eitt öðru meira. Var þetta verk stórliga frægt allt til þessa dags.
Enn fylgir hér annarr hlutr dásamligr. Þar í bænum fæddist barn blint báðum augum. Móðirin harmar þat sárliga, ok sem hún heyrir margt ágæti af herra Guðmundi byskupi tekr hún barnit, berr þat til byskups ok leggr í hans möttulsskaut, biðr með tárum, at hann hafi hendr at augum barnsins ok syngi yfir bænir sínar.
Sem herra byskup heyrir bæn konunnar, talar hann: „Máttugr er guð að gleðja þinn harm.“
Síðan lítr hann í barnsins ásjánu, bregðr tungu sinni yfir sjáaldrin, less þar með bænir sínar ok talar til konunnar: „Tak, dóttir, barn þitt ok far í friði.“
Innan þriggja nátta var þetta barn alskyggnt báðum augum. Sagði móðirin síðan mörgum manni með tárum þetta dýrðligsta tákn.
Hér fylgir þriði hlutr: Klerkr einn íslenzkr var samtíða Guðmundi byskupi í Nóregi. Klerkr sjá var sunnlenzkr, af þeim stað, er Viðey heitir. Hann lér herra Guðmundi bækr nokkurar um vetrinn, en um sumarit eftir, sem Íslandsför eru búin, kemr klerkr at finna herra Guðmund.
Guðs maðr segir til hans: „Eruð þér brátt til hafs búnir, klerkr minn?“
Klerkr játar svo vera.
Herra byskup talar: „Þá er tími, at þú takir bækr þínar, ok haf þökk fyrir lánit.“
Klerkr svarar: „Þat vilda ek, at þér launaðið mér bókalánit.“
Herra Guðmundr brosir þá ok segir: Hverja vildir þú umbun hafa, klerkr minn?“
Klerkr svarar: „At þér segið mér, hversu oss kumpánum mun takast Íslandsferðin í sumar.“
Herra byskup svarar: „Hvat mun ek þat vita?“
Klerkr svarar: „Ef þér vilið, vitið þér.“
Herra byskup þagnar þá um stund, en talar síðan: „Hversu mikit góz hefir þú í skipi, djákni minn?“
Klerkr svarar: „Mér þykkir rétt sagt, at bókakista mín sé allr minn ríkdómr.“
Herra byskup talar þá: „Eigi þykkir mér ólíkt, at þér félagar fáið landtöku heldr óblíða í sumar.“
Klerkrinn svarar: „Þegar þykkir mér vel, er menn halda lífi.“
„Þat vil ek víst segja, at þér munuð koma lífs á Ísland í sumar.“
Klerkr svarar: „Guð sjálfr umbuni yðr, hversu þér gleðið mik í dag, því at nú gerðir þú framar en ek bað, er þér játtuð mér Ísland, því at þá er víst, at ek fær Viðey at vetri, ok síðan hindrar mik eigi kost.“
Herra byskup svarar: „Þá er vel, djákni minn, ef þér líkar.“
Skilja þeir eftir þat. Ferr klerkr með kumpánum í haf um sumarit. Kom þeir austan at landi vel kátir ok ætla suðr fyrir til þeirrar hafnar, er á Eyrum heitir. Síðan grípr þá svo galinn útsynningr, at þá keyrir upp í boða, þar sem heitir Minþakseyrr, brýtr skip í spón, tapast góz allt, en menn fá lífi haldit, svo at enginn týnist, at því framar sannaðist þat, er guðs maðr sagði. Klerkr, er vér gátum, gengr með ströndinni ok leitar at bókakistu sinni, finnr hann brátt læsta ok óbrotna, en svo sem hann lýkr hana upp, er hún full af sjó ok bækr í hafi spilltrar til ónýtis, utan þær sér greindar, hvítar ok hreinar, sem um hríð vóru undir valdi herra Guðmundar. Ferr klerkr veg sinn með fagnaði ok víðfrægir, hvar er hann kemr, hversu herra Guðmundr byskup prófaðist sannorðr í sínum forsögnum.