Guðmundar saga Arasonar/62
Þórir erkibyskup gaf herra Guðmundi einn vænan silfrbolla. Er hann geymdr, en eigi gefinn fátækum um nokkura daga, þar til hann ferr líka leið ölmusugæðis með táknsamligu sundrskipti, sem fyrr var sagt af boðkerinu í næstu Nóregsferð herra Guðmundar.
Svo gengr til um dag, sem guðs maðr sitr í sínu herbergi ok þjónustuklerkr í hjá honum, at þar koma inn þrír fátækir menn ok biðja ölmusu í guðs nafni ok vorrar frú. Byskup sér um sik eftir vana, ef nokkut væri handbært at gefa, en sakir þess at fémunir fálust fyrir augum, spyrr hann klerkinn, ef silfr væri nokkut laust at gefa voluðum.
Hann svarar: „Minn herra, allt er brott gefit, ok lánum út látit, svo at eigi finnst penningr eftir utan bollinn erkibyskupsnautr, ok þætti mér hann eigi stafkarla eign.“
Byskup talar: „Mik minnir svo skrifat, at fátæks manns hönd sé féhirzla vors herra. Því fá mér bollann. Hann fær aldri betra stað.“
Sem byskup hefir við tekit, lítr hann í loft ok segir svo: „Einn hlutr, en þrír biðja. Skipaðu, drottinn, hvat verr skal hafa,“ – varpar síðan bollann fram á gólfit svo einkanliga, líkt ok fyrr, at hann stökk í sundr í þrjá parta, svo meistarliga vegna, at engi var öðrum meiri. Taka þá fátækir sinn hlut ok biðja himneskan konung umbuna byskupi væna gjöf.
Svo kvað Einarr Gilsson:
- Söngs, nam hreytir hringa
- hugdyggr stofu byggja,
- klerkr var einn til orku,
- ormbekks, með gram þekkum.
- Kómu árar aumir
- inn benstara minnis,
- Þar er Guðmundr greindi
- góð verk, þrimu sterkrar.
- Báðu byskup meiðar
- byrhrafns í guðs nafni
- heiðs ok hilmis móður
- himins ölmusu fimrar.
- Spurði grepp, sá er gerði,
- glóðeims at fésjóðum,
- ei var auðs á mýgi
- uggr, Krists limu hugga.
- Njörðr kvað eftir orðit
- ítr leygs vera þeygi,
- „eyðist silfr í sjóðum,“
- svanbings at penningum,
- „nema skál sú, er hirð hælir,
- hvít, at ei sé lítil,
- örr ok yðr nam herra
- ættstórr gefa Þórir.“
- „Okkr skal eigi þykkja
- ofgóðr, himins fróðum,
- þræll kvað þengils, bolli,
- þýðr, guðs vera lýðum.
- Því gjöf, sem helzt hæfir,
- hlýrns greiðu vit, fýrir
- meiðr hygg at því móðu
- mætr, heimstöðu gæti.“
- Ker lét handa hyrjar
- hlynr snarpliga varpat.
- „Skipt nú, skjöldungr leiftrar,
- skál,“ kvað eyðir tála.
- Svell brast, skildingr olli
- siðvandr, í þrjú handar,
- árs því, at allir váru
- ölstafns hlutir jafnir.
- Fóru Fundins hyrjar
- flaums þakkandi aumir
- Gautar vænum veiti
- víns ástgjafir sínar.
- Gerst mun hlýrna hæstra
- hildings vita mildi,
- góðr hvat guðs til náða
- Guðmundr hefir stundat.
Svo stendr skrifat í bókum, at í þessari síðustu utanferð vann herra Guðmundr svo mæta hluti ok mjök ágæta, bæði með virðuligum verkum ok spásögum, at eigi gleymist með norrænum mönnum, heldr lifir þar hans minning án afláti, þótt sakir fáfræði kunnim vér eigi letrliga setning þeirra tákna utan þat eina þrennt sem hér stendr næst:
Miðil Þrándheims ok Björgynjar liggr sá sjár, er heitir Hjörungavogr. Þar barðist forðum Hákon Hlaðajarl við Jómsvíkinga. Í þeim stað varð svo mikit undr, at einn ormr með tólf lykkjum flotnaði upp ór sjánum ok lá oftsinnis um þveran voginn, en leyndist stundum í kafi ok kom þá upp, er verst gegndi mönnum ok skipum, því at inn á voginn var gott lægi. Fekk því margr hér fyrir óhagligan steyt.
Nú berr svo til, sem herra Guðmundr siglir sagðan veg, at skiparar vildu gjarna fá lægi á Hjörungavogi, ef óvinrinn bannaði eigi, en nú hittir eigi til vænligar en þeir sjá allir orminn uppi liggja þvert yfir voginn.
En er herra Guðmundr heyrir klið ok kurr Austmanna ok undirstóð, hvaðan leiddi, talar hann svo: „Legið til hafnar, sem yðr lystir. Guð mun til gæta.“
Skiparar treystu svo mikit í hans orðum, at þeir leggja at voginum, ok sem skipit nálgast orminn, gengr byskup fram í lokit með bæn ok vígt vatn ok dreifir fram yfir ormslykkjuna. En er skipit rennr fram í staðinn, lægist ormrinn undan, svo at liðugr vegr veittist inn á höfnina, lágu þar um náttina, en um myrgininn mátti sjá mikit verk himnakonungsins. Ormrinn var bolaðr sundr í tólf stykki ok svo kastaðr land. Varð þar aldri ævinliga mein at því skrímsli ok engu síðan þvílíku.