Guðmundar saga Arasonar/69
Nú sem herra byskupinn þröngdist óaflátliga af yfirgirnd sinna undirmanna, gæddi himneskr faðir hans andligan kraft því framar ok frábæriligar með spádóm óorðinna hluta. Hér með fylgir þat fáheyrt er, at þótt hann væri luktr inni í varðhaldi, vissi hann gerla, hvat gerðist úti í garðinum, sem hann stæði hjá ok sæi upp á. Þessi hvortveggi grein má lýsast í því, er eftir ferr. Ef klerkar kómu til hans ok báðu hann gefa sér vissu, hversu lengi þeir mundu lifa eða halda sæmdum sínum, brást engum um aldr eitt orð í hans forsögnum. Svo er sagt, at síðan er Sighvatr vægði nokkut til meingerðum herra byskupsins, at Sturla, son hans, hafði með sætt komizt í góðan málfrið herra Guðmundar, bauð hann Sturlu, frænda sínum, at spyrja byskup, hversu langlífr faðir hans mundi verða.
En er Sturla hafði fram sagt erindit, svarar byskupinn: „Hvat mun hann sálugr ifast, hverr hans endadagr mun verða, því at óvænn er viðrbúnaðr, þó at tíminn sé vitaðr. Því þykkir mér ok líkara, at Sighvatr geri sér glens ok grun af mínum orðum en nokkvern sálubata, en þat er hugsun mín, at þá er hann spyrr andlát Kygri-Bjarnar, félaga síns, muni eigi langt, áðr hann kastar fótleggjum.“
Framkvæmdist svo þessi spásaga, at á næsta dag fyrir þann bardaga, er Sighvatr háði síðast í Skagafirði, þar Örlygsstaðir heita, spurði hann af nýrri skipkvómu andlát Kygri-Bjarnar, er þá var kallaðr kosinn til Hólabyskups. En því gat herra Guðmundr eigi fjarri, at Sighvatr sneri upp í gys forspá biskupsins.
Fyrra sinn, er Sturla sagði honum andsvar byskups, talar hann svo: „Eigi kann ek því trúa,“ sagði hann, „at Kygri-Björn hafi líf mitt á linda sér.“
Síðara sinn er vér gátum, sem hann spyrr í veg andlát síra Bjarnar, sér hann upp ok skekr lokkana með svo föllnum orðum: „Vel, vel,“ segir hann, „nú er dauðr Kygri-Björn ok lifir Sighvatr.“
Á næsta dag eftir datt honum dauðaskellr. Er þat efni endat, en nú er at víkja til síðari greinar, er sett var af skyggnleik herra Guðmundar heima at Hólum, þótt hann sæti luktr í stofu sinni, at af þessi kátligri sögn megi merkja skýrr maðr, hversu heilagr andi mundi honum birta stóra hluti, er hann vildi eigi leyna hann smæstum hlutum, er urðu á staðnum.
Á einn dag, sem herra Guðmundr sitr í stofu sinni ok er hljótt um hann, var í fyrstu varðhaldit svo sterkt, at Kolbeinn fekk til tvo sveina at geyma hann nátt ok dag; var þat ein ritstofa, – hefir herra Guðmundr lesit um hríð, en sitr nú þegjandi.
Síðan talar hann þetta orð með litlum róm: „Eigi fór nú sem skyldi.“
Sveinar spyrja, hvat nú sé tíðinda.
Hann svarar: „Varla mega þetta tíðindi kallast.“
Þeir forvitnast því meir.
Hann svarar þá: „Þessi nýjung er eigi meiri en þeir Kolbeinn bóndi og prestr hans settu rakkavíg uppi í garðinum, ok varð sá munr harðfengi, at rakki Kolbeins braut fremstu tönn ór þeim, er prestr átti. Ok svo fljótt sem hún féll til jarðar, brá prestr hana blóðuga í munn sér, at eigi kaldaði, því at hann hugsar at græða tönnina aftr í hundinn ok í sinn fyrra stað. Þótti mér þetta ókennimannliga gert, ok því varð ek svara nokkuru.“
Þeir segja þetta eigi munu þann veg orðit.
Herra byskup segir: „Kann vera, at svefn hafi runnit í brjóst mér, en þó vil ek orlofa, at þit reynið, hvort sannara er, ok játta ykkr til sanns, at ek skal hér bíða ykkar.“
Þeir vilja gjarna fara, ok sem þeir koma upp í bæinn, reyna þeir svo hvert orð satt sem byskupinn hafði sagt, því at rétt í þann punkt var þetta nýorðit. Fannst Kolbeini mikit um þenna hlut ok lætr rýma varðhaldit byskupsins um nokkvern mun.
Skipaði svo blessaðr guð, at þann tíma sem hans lífdögum leið mjök í lykt, ok sjálfr vorr herra fór til með sínum miskunnarsprota at semja ok alskíra sitt einvala ker með líkams meinlætum, létti til ófriðinum, svo at hann mátti kyrr sitja heima at hólum. Gekk þar til einkanliga boð Hákonar konungs gamla, sem vottaði bréf herra Njáls Stafangrensis, at Guðmundr byskup skal halda sinn byskupsstól með fullum náðum fyrir hverjum manni. Leiddi þetta þaðan af, at herra byskupinn hafði komizt í valda vináttu herra konungsins ok byskupanna, sem hann var næst í Nóregi, ok því skrifuðu margir til hans hugganar bréf, at þeir angruðust af hans þrönging sem elskuligs feðr ok kærasta vinar. Sat Kolbeinn þá lengstum at búi sínu, en lagði til hagræði með herra byskupi.